0000048 4

88 Kinezyterapia

kinezyterapii. Byli to organizatorzy placówek gimnastyki leczniczej i masażu leczniczego, którzy szkolili też swoich następców, kinezyterapeutów. Kinezyte-ł rapeuta leczy, stosuje bowiem lek, jakim jest ruch. Ale kinezyterapeuta także jest dydaktykiem, gdyż naucza, jak prawidłowo wykonywać ruch. Jako terapeuta powinien znać m.in. anatomię układu ruchu biernego i czynnego, biomechanikę, neurofizjologię, anatomię i fizjologię układu krążenia, oddechowego, zwłaszcza zaś wpływ różnych form ruchu i ćwiczeń na funkcje organizmu człowieka. Z kolei jako dydaktyk powinien znać podstawy nauczania wykonywania ruchów, tj. podstawy pedagogiki specjalnej oraz systematyki i metodyki gimnastyki podstawowej i specjalnych ćwiczeń leczniczych.

7.1.1.    Układ kostno-stawowy. Ćwiczenia gimnastyczne rozwijają i kształtują bierne (układ kostno-stawowy) i czynne (układ mięśni szkieletowych i układ nerwowy ) układy, które przyjęto nazywać narządem ruchu. Ćwiczenia odpowiednio stosowane: wpływają na utrzymanie pełnego zakresu ruchu w stawie i zapc biegają powstawaniu przykurczy; kształtują powierzchnie stawowe; utrzymują prawidłowy stan elastyczności oraz sprężystości więzadeł i torebek stawowych, warunkują stan uwapnienia kości, zapobiegając występowaniu w nich zaburzeń ukrwienia, a w następstwie tego zaników kostnych (osteoporozy').

7.1.2.    Mięśnie szkieletowe. Mięśnie szkieletowe zdrowe, reagujące prawidłowo na bodźce układu nerwowego, pod wpływem różnego rodzaju ćwiczeń, np. siłowych, szybkościowych czy rozciągających, zwiększają swoją siłę, szybkoś skurczów i stają się bardziej elastyczne. Mięśnie szkieletowe częściowo odner-wione również reagują korzystnie na stosowane w odpowiedni sposób ćwiczenia. Skurcze i rozkurcze mięśnia szkieletowego występujące podczas tzw. ćwiczeń dynamicznych, izotonicznych, wpływają na krążenie krwi w naczyniach krwionośnych oraz prawidłowy odpływ chłonki naczyniami chłonnymi. Krew tętnicza zaopatruje mięsień w potrzebne do pracy tlen i glukozę. Niezaburzony zaś odpływ krwi żylnej usuwa metabolity pracy mięśnia, w tym głównie kwas mlekowy.

7.1.3.    Układ nerwowy. Ćwiczenia gimnastyczne nie tylko wpływają na układ nerwowy, ale i są główną składową procesu neurorehabilitacji. Zachowanie ruchowe stanowi efekt nerwowej kontroli ruchu, która jest złożonym mechanizmem neurofizjologicznym, leżącym u podstaw utrzymywania równowagi ciała, kroczenia oraz wykonywania ruchów dowolnych lub występowania odruchów. W mechanizmie tym istotną rolę odgrywa tzw. biologiczne sprzężenie zwrotne, związane z pobudzeniem telereceptorów (wzrok, słuch, węch), eksterorecepto-rów (dotyk, temperatura), proprioreceptorów (sta\vy, mięśnie) lub interorecep-tordw (trzewia). W realizowaniu zadań kinezyterapii szczególne znaczenie ma znajomość tzw. obronnych reakcji bólowych (np. unikanie wykonywania ruchu), wywoływanych pobudzeniami nocyceptorów, tj. receptorów wrażliwych na ból. Wykonywanie ćwiczeń gimnastycznych wiąże się także z wyzwalaniem przez zakończenia nerwowe czynnych biologicznie substancji chemicznych, neuroprze-każników, do krwi krążącej.

7.1.4.    Układ oddechowy. Od stopnia wydolności układu oddechowego zależą ogólna sprawność i wydolność fizyczna człowieka. Ćwiczenia fizyczne, zwłaszcza oddechowe, poprawiają wydolność układu oddechowego, który zapewnia odpowiednią wymianę gazową - dowóz tlenu i wydalanie dwutlenku węgla. Elastyczna tkanka płucna oraz mięśnie oddechowe łatwo poddają się działaniu ćwiczeń, przez co zwiększa się pojemność życiowa płuc i poprawia utlenowanie krwi krążącej. Prawidłowa czynność oddechowa, elastyczna i prężna klatka piersiowa oraz silne mięśnie oddechowe wpływają kształtująco na budowę klatki piersiowej, a tym samym na postawę ciała.

7.1.5.    Układ krążenia. Układ krążenia tworzą serce oraz sieć naczyń krwionośnych: tętniczych, włosowatych i żylnych. Układ ten obejmuje wszystkie narządy organizmu człowieka, zaopatrując każdą komórkę w tlen i substancje odżywcze oraz usuwając produkty przemiany materii. Układ krążenia ma dużą zdolność adaptacyjną, w zależności od zmieniających się potrzeb organizmu, w tym wysiłków fizycznych. Dozowane właściwie ćwiczenia gimnastyczne, różne czynności ruchowe i praca fizyczna, a także umysłowa - wszystkie te czynniki zwiększają wydolność i sprawność układu krążenia, przeciwnie wpływa bezruch i brak aktywności umysłowej. W zaburzeniach i zmianach patologicznych układu krążenia, szczególnie serca, ważne jest umiejętne stopniowanie obciążeń. Istnieją specjalne programy postępowania kinezyterapeutycznego w określonych stanach chorobowych układu krążenia.

7.1.6.    Układ trawienny i moczowo-płciowy. Ćwiczenia i ruch zwiększają sprawność mięśni gładkich, gruczołów wydzielania wewnętrznego i zewnętrznego. Wpływa to na funkcje i wydolność narządów leżących w⁷ jamie brzusznej i miednicy. Dzieje się tak m.in. przez współdziałanie układu nerwowego autonomicznego (wpływa na napięcie naczyń krwionośnych, reguluje czynność gruczołów⁷ i napięcie mięśni gładkich) i somatycznego (reguluje czynność mięśni szkieletowych). Ćwiczenia tzw. rozluźniające, związane także z czynnością układu ner-