10

III. Kształtowanie społecznych warunków pracy

możemy określić cztery fazy instruowania robotnika przez majstra (¹⁶):

(1)    Pr7.unotowanie uczniu

Zapoznać się z uczniem, określić czas instruowania, ustalić znajomośiTrźeczy, wzbudzić zainteresowanie, prawidłowo nastawić do pracy i nauki.

(II)    Wprowadzenie przez instruktora

(lpOmówić, pokazać, wyjaśnić: co zaszło.

(2)    Dokładnie wyjaśnić: co, jak, dlaczego tak.

(3)    Tylko niektóre elementy nazwać oraz podkreślić istotne punkty. W razie potrzeby powtarzać. Obserwować ucznia. Iść krok po kroku. Uaktywniać ucznia.

(III)    Próby wykonania przez ucznia

(1)    Bez omawiania, grubsze błędy poprawiać.

(2)    Uczeń wyjaśnia i uzasadnia: co, jak, dlaczego tak.

(3)    Zapewnić korelację elementów. Pytać i upoważnić do pytania. Powtarzać w razie potrzeby. Wychwytywać błędy i luki w znajomości rzeczy-i "wypełniać je. Mieć cierpliwość. Usamodzielnić ucznia, gdy nabierze pewności. Przestrzegać kolejności ćwiczeń.

(IV)    Zakończenie instruktażu

Dać uczniowi pracę do samodzielnego wykonania. Ustalić, kogo może uczeń pytać. Stawiać pytania i upoważnić do pytania. Na początku często kontrolować i pomagać. Stwierdzać postępy i pokazywać je uczniowi. Poprawiać błędy. Oficjalnie zaprzestać instruowania ćwiczebnego (tzn. przejść na nadzór bieżący).

Bardzo trudno jest określić ogólne ramy czasowe instruktażu na stanowisku roboczym. Jeśli eliminujemy szkolenie rzemieślnicze, które odbywa się zazwyczaj poza zakładem przemysłowym, to wydaje się, że czas instruktażu zawiera się w granicach od kilku do kilkudziesięciu godzin efektywnych^ Efektywne godziny szkolenia rozciągaj^ ^SIt*

-■    " ~ '■ —* *    r

(¹⁰) Oparte na systemie niemieckim REFA, wzorowanym z kolei na cytowanym na początku książki systemie amerykańskim TWI (patrz J. H. Hilf [53, str. 170]). Podobne cztery fazy można znaleźć w systemie polskim zalecanym m. in. przez Z. Zbichorskiego [144, str. 15].