Obraz6 2

ARS SONA    ,_ersVtetu Paris X) i śpiewak, znany jesz u nas z kuku płyt, _na kt<w

.    ,    , chorału (wyUadowca un'we > _    _ksiąiki „Dziady. Teatr święta zmarłych" _Levk

T tg* Keznikott b* _^ . ^iłikansk, £    _{razem z} Michelem Dauvois dowiódł w latach osiemdz^*

I opiewa solo chor- _painięują, że w^,.^^n,e Re ^    ₀ najlepszej akustyce. Mnie, u nas wiadomo o ty*

X Kolankiewiczo    _irncgo paleolitu znajdują    _dc7eniem duchowych i psychofizycznych dobrodziej

^iżr^lne¹"^^^ dzieje się swoim d^adc^    _{La V}ie Spirituelle" (nr 623)^

że Reznikoff p^ro|'^,u    ,077 _ukazał się na lama, ^k    zdecydowałem się zaprezentować ten tekst (pomijaj

*'^C"'ŻP^‘    £££££• ■**» ^ ^wiekus.^,este” 1—7- * p-_m E

(Ui nK„>.tu,lno,. -7-    , * /_s,„_cily aktualności, a jego ,-roba wyhczcn.a podstawowych

’    ^is'" ■ '^P'    „t^ lSa do dyskusji. W tekście może drazntc meco afektowany styl i wy_taź„_e

T lumen u stanowi znakomtty punki >" _    _e zastrzeżeń stawiania na jednym poz.omie różnych tradycji

S* mówionego. Teolog me możezresztą zrozumiaiy ze względuna charakter wyp^

religijnych Muzykolog obrusz, «t nai br. k •    _m    tekstu wychodź, na korzyśC artykułowi, prowokując d„

¹ o ¹ '    •    z** nawet nicuoMd^* h

^Cfc-na. fundamenta,ny dia rozum,enia chorału.    ^

Pragnę mówid do^yas^nnn. co uważam za najistotniej-sze. Zacznę od kilku pytań.

I. Pytania

w śpiewie kościelnym istniejci obecnie trzy aspekty, znane jednak od dawna i przekraczające znacznie ramy katolicyzmu, a nawet chrześcijaństwa:

1.    prowadzenie śpiewu kościoła/wiernych,

2.    aspekt koncertowy (piękna muzyka),

3.    w końcu śpiew sakralny.

Kaidv z tvch punktów widzenia ma swoją wagę. Na przykład pierwszy może oznaczać zarówno pełne skupienia nabożeństwo, jak i animowanie śpiewu w stylu infantylnym. Nie jest też powiedziane, że cały repertuar powszechnie zwany gregoriańskim najeży automatycznie zaliczać do kategorii śpiewu sakralnego. Ale jest rzeczą pewną - chociaż sam chorał gregoriański zbyt często przedstawiano w duchu pierwszych punktów widzenia - że poważne badania w dziedzinie monodii liturgicznej powinny mieć za przedmiot jedynie trzeci z wymienionych aspektów. Wydaje się w ięc, że nie da się dokonać pogłębionej pracy nad chorałem (...) nie stawiając sobie pytania, czym jest śpiew sakralny.

Każdy z uczestników naszego Kongresu byłby pewnie bardzo zakłopotany, gdyby go poproszono o precyzyjną odpowiedz na to pytanie. Albo odpowiedziałby peryfrazą " ^r<Xb'^{a)U: t0 ś}P^{,ew litur}giczny, śpiew Oficjum, śpiew to-

jeT_arZz    ^alb° ^taki' ^{ktÓry ją niesie}- Pytanie

nak pozostaje: czym jest śpiew liturgiczny? Czym jest p.«v rnosący _{modlitwę? w gruncie r}J₂

“1*7'^{,0 0dpOWiedi} 0 «k*«kf«xe analitycznym Precy-

^ ™ric«₈Xi"L^m0T ₁°^{dl6Żni<: mUZykę Mkraln}%

sikrajnyt^ic 7T* ^{religiinei? Cz}>'

*-• ₁^ckar1^{terys,yc2nymi}-i iakie jest ,ch znaczy ' ^{,ató Są te p}«wa

^Gregorianiśa, których snnt-iż 1

nie potrafią odnowić 7ZT' ^ ^którydl czy-nie stawiają Wystaw    ^to Pytanie, a nawet go

zmarłych gregonan^ow z    ^P°^przal^dw,

^twila. Tymczasem nie ulega watnl ’ ^m0dlUiśmy ^s‘f przed ¹ othicra. Dom Mocouereat i *’*!”*»■ * » czasach Do,n

ztchdzu,-również me znano odpLed^''^ ^Wynika

powiedzi, a przed nimi też

nie. Tradycja - nie tylko chorału gregoriańskiego, ale w ogó-le śpiewu o charakterze sakralnym — została zagubiona już dawno. Ale kiedy raz wyjdą na światło dzienne pewne cechy tego śpiewu, łatwo podać przyczyny historyczno-społeczne

i muzyczne jego zaniku; można także nakreślić obraz wielowiekowej ewolucji, jakiej podlegały tradycje śpiewu sakralnego na naszym Zachodzie. Takie studium przekracza zresztą ramy śpiewu czysto liturgicznego (XVIII wiek próbuje jeszcze odnaleźć coś z tych tradycji: co do Beethovena mamy pewność, ale jest on ostatnim).

Ostatecznie, dlaczego uważać, że właściwy sposób śpiewania znano w IV wieku, a nie w XVIII? Czy znamy go w XX? Na czym polega ten właściwy sposób? A może przeciwnie, właśnie XVII i XVIII wiek był bliższy śpiewowi sakralnemu? Jak można powiedzieć, że dana interpretacja jest bardziej liturgiczna, bardziej sakralna niż inna, na podstawie jakich kryteriów, a przede wszystkim według jakich typów śpiewu, śpiewanych przez kogo i zgodnie z jakimi wzorcami?

Przychodzi na myśl słowo tradycja. Dom Pothier kończy wstęp do swego fundamentalnego dzieła, które liczy nie mai sto lat, mówiąc o „śpiewie gregoriańskim takim, jakim on jest, to znaczy takim, jaki ukazuje nam nauka i jaki prze kazują nam zabytki tradycji". Wówczas zabytkami były rękopisy, tak jak dziś - a chorał zachodni, przede wszystkim gregoriański, był z tego punktu widzenia uprzywilejowany . Ale podtrzymajmy też słowo nauka użyte przez Dom Pothiera. To oczywiste, że jeśli próbuje się odpowiedzieć na pytania podniesione wyżej, nie wystarczy znajomość rękopisów, trzeba znać także sposób śpiewania. W rzeczywistości, tym, co nas interesuje, jest tradycja śpiewana. Tymczasem każdy manuskrypt czyta się muzycznie i śpiewa się ^{z me}S°-&odłri(.’ ze swoim uchem i swoją edukacją muzyczną. Naszą, w danym wypadku; to znaczy, z grubsza rzecz biorąc, związaną z fortepianem, a co do śpiewu, opartą na solfeżu i bel canto, którym jesteśmy całkowicie przesiąknięci, nie zdając sobie z tego sprawy.

¹ em wszyscy się zgadzamy, że fortepian oraz bel liemieckie lieder, które dziś się słyszy, nie mają nic 1¹ Inego ze śpiewem sakralnym w ogólności, ani w szcze-

‘ ^m, który nas interesuje, a który śpiewano przed

‘    " Autun, Rzymie, Trewirze albo Mediolanie.Samo

^{Ut r<>} Popisów nie pozwala więc odpowiedzieć na po-" ^Kue * '^tarua- Dom Mocquereau, od pierwszej strony’

8