Obraz�0

166 Podstawy dydaktyki ogólnej

*    Zasada stopniowania trudności. Następstwem jej respektowania jest, iż znaczna w pierwszych ramkach liczba tzw. wskazówek naprowadzających, które ułatwiają osobom korzystającym z programu wypełnianie zawartych w tekście luk, podlega stopniowemu ogranicza-niu, w wyniku czego zwiększa się stopień trudności programu.

*    Zasada zróżnicowanego utrwalania wiadomości. Stosownie do niej, każde uogólnienie występujące w tekście programowanym należy parokrotnie powtórzyć w różnych kontekstach treściowych, a ponadto zilustrować za pomocą odpowiednio licznych, starannie dobranych przykładów.

*    Zasada ujednoliconego toku uczenia się instrumentalnego. Wyznacza ona procesowi uczenia się z programów o strukturze liniowej następujący tok:

1)    ucząca się jednostka podlega działaniu uporządkowanego łańcucha (zbioru) bodźców (mikroinformacji),

2)    na które reaguje w specyficzny sposób, tzn. konstruuje odpowiedzi, przy czym

3)    jej reakcje są natychmiast wzmacniane pozytywnie lub negatywnie dzięki porównywaniu odpowiedzi samodzielnie udzielonych z podanymi w programie;

4)    wskutek czego, popełniając mało błędów i utrwalając reakcje właściwe;

5)    zdobywa wiedzę „małymi krokami”.

W ujęciu graficznym struktura programu liniowego przedstawia się następująco:

1    2    3    4    5    n

Kółeczka w poszczególnych elipsach sybolizujących ramki programu oznaczają elementy treści, które uczniowie czy studenci mają sobie przyswoić-Elementy szczególnie ważne występują dwukrotnie w sąsiadujących ze sob'4 ramkach. Strzałka wskazuje drogę, jaką muszą przebyć wszystkie osoby korzystające z programu. Jest to droga przebiegająca po linii prostej; stąd t«^z pochodzi nazwa programu: prostoliniowy, krócej — liniowy.

A oto przykład tekstu zaprogramowanego w sposób liniowy:

1. Usunięcie przyczyny choroby jest zasadniczym celem stosowania leków.

2. Leki stosuje się przede wszystkim po to, aby usunąć _choroby.

przyczynę lub    3. Zlikwidowanie__ choroby uzys-

przyczyny    kuje się dzięki stosowaniu _.

przyczyn(y)    4. Leki, które usuwają _choroby,

leków    nazywamy lekami przyczynowymi lub etioterapeu-

tycznymi (aitia — przyczyna, therapia — leczenie).

przyczynę(y)    5. Leków _lub etio _

używamy do usuwania _choroby.

przyczynowych

terapeutycznych

przyczyn(y)

Operując maskownicą (może nią być skrawek papieru), uczący się podmiot odkrywa kolejno każdą następną ramkę programu po uprzednim wpisaniu brakujących słów w ramce poprzedniej. Jeżeli popełni błąd, musi przekreślić słowo niewłaściwe i zastąpić je odpowiedzią poprawną, podaną w ramce następnej. Ten sposób formułowania odpowiedzi nazywa się ich konstruowaniem.

Program rozgałęziony

Nie wszystkie zasady programowania, głoszone przez Skinnera. cieszą się uznaniem wśród zwolenników dydaktycznego programowania. Krytyce poddaje się przede wszystkim zasadę „bezbłędnego marszu przez tekst”. S.L. Pressey i N.A. Crowder, którzy reprezentują to stanowisko, uważają np., że popełnianych przez uczniów w toku uczenia się błędów nie należy potępiać. Wręcz przeciwnie — błędy te można znakomicie wykorzystać przy ocenie przebiegu i wyników procesu uczenia się, nadając im rangę mierników jego jakości. Jest to możliwe, ponieważ błędy występujące podczas uczenia się wskazują te fragmenty tekstu, których korzystająca z programu jednostka nie zrozumiała lub nie zdołała sobie jeszcze przyswoić.

Zastrzeżenia i uwagi krytyczne wysuwa się również wobec lansowa-nego przez Skinnera postulatu „atomizacji” materiału nauczania, dziele-ma go na mikroinformacje. Uczeń, którego skazuje się na dążenie do celu