p2190382

IM OSOBA I CZYN

priaiej «jawoia Met. te w woli ludzkiej tkwi odniesienie do prawdy , wewnętrzna od niej zależność⁴*.

Gdyby rozstrzyganie czy wybór nie zawierały w sobie „momentu prawdy' gdyby nie dokonywały się przez swoiste odniesienie do niej. moralność jako najbardziej znamienna dla czlowicka-osoby rzeczywistość przestałaby być zrozumiał*. Istotne bowiem dla tej rzeczywistości jest przeciwstawienie dobra i zła moralnego. Przeciwstawienie to nie tylko zakłada jakąś relację do prawdy właściwą woli w jej intencjooalności. ale co więcej - relację tę rozbudowuje do wymiarów zasady rozstrzygania, wybierania i czynu. Krótko mówiąc: przeciwstawienie dobra i zła. tak istotne dla moralności, zakłada fakt. B chemie wszelkich przedmiotów w ludzkim działaniu realizuje się na rasartrie prawdy o dobru, jakie przedmioty te stanowią.

B Poznawcze przeżycie wartości

jako warunek rozstrzygania i wyboru*⁴⁶

Motywacja wyprowadzająca wolę z początkowej indetermlnacjł

Dla wyjaśnienia, w jaki sposób volitum oraz praecogniium tworzą jeden dynamiczny całokształt właściwy człowiekowi jako osobie, poprzednia analiza miała, zdaje się. duże znaczenie. Wskazując na własną relację woli do prawdy, stanowiącą o dynamicznej oryginalności każdego rozstrzygnięcia czy wybierania, wykluczyliśmy przez to ową postać determinizmu. która widzi jego podstawę 9 samym fakcie poznawczego przedstawienia woli przedmiotów chcenia. W ujęciu    motywacja utożsamiałaby się z determinacją,

przekreślając całą oryginalność wybierania i rozstrzygania, a pośrednio samostanowienia. Chociaż jednak przynależny woli oraz jej własny stosunek do prawdy w działaniu nie pochodzi wyłącznie od poznawczego przedstawienia przedmiotów, to przecież jest z tej strony wyraźnie uwarunkowany. Wola nie zdobędzie się aa własne i sobie tylko właściwe odniesienie w prawdzie do przedmiotów poprzez wybór czy proste rozstrzygnięcie, jeżeli przedmioty lc nie zostaną jej uprzednio przedstawione. Motywacja nie utożsamia się z

__fl B wiwuw. 2

S la B B 3 aat le

■al «■ Ja aa tm *aa*~ « [ | o • 1 r

aorn nępon fondaiacataJ M Iłoaa* SHiC ffl daaliuac M Cwtnaico. «Ja aa tata paa la Mta (It. a. 241.

detenninacją — natomiast motywacja warankoje auto--deierminację.

Autodetcrminacja jest momentem właściwym wolności nie tylko w znaczeniu podstawowym jako samo-zalotność osoby, ale równie! w znaczenia rozwiniętym. tj. gdy chodzi o intencjooalnofć woli. o jej stosunek do cnotliwych przedmiotów chcenia. W punkcie wyjścia tego stosunku znajduje się pewna mdcterminacja. Indeterminacja ta nie oznaeza jednak bynajmniej obojętności as przedmioty, na wartości — chodzi tu raczej o niezdeterminowaną jeszcze tn concreto gotowość chcenia któregoś z nich. Motywacja staży do wyprowadzenia woli ze stanu owej początkowej indeterminacji, jednakże nie w ten sposób, że sama ona determinuje, ale przez to. że warunkuje i umożliwia aatodeterminację. Na tym właśnie polega osobowa oryginalność rozstrzygania oraz wyboru, że mają one wyraźny rys autodeterminacji. Stanowią przejaw, s zarazem konkretyzację samostanowienia, przez co sięgają we właściwe samym tylko sobie struktury samo-panowania i samo-posiadania. Są to urazem struktury tej transcendencji, jaką odznacza się osoba w czynie.

Szczególny charakter poznania warunkującego wolę

Poznanie warunkuje wybór, rozstrzyganie, w ogóle samostanowienie - wa-nmkuje transcendencję osoby w czynie. Stwierdziliśmy, iż transcendencja ta wysika z relacji do prawdy, relacja zaś do prawdy stanowi najistotniejszą właściwość poznania. Jeżeli na swój sposób stanowi ona właściwość wroli •wydatniąjącą się w każdym wyborze czy rozstrzygnięciu, to właściwość ta w całokształcie dynamizmu osoby ludzkiej w szczególny sposób zespolona jest z relacją do prawdy jako właściwością poznania. Zachodzi więc tutaj ■warunkowanie woli przez poznanie. Równocześnie jednak wypada dostrzec inny jeszcze stosunek. Wola przez sobie właściwą relację do prawdy o tych wszystkich przedmiotach, ko którym zwraca się mocą swej własnej inten-cjooalności - jest to intcncjonalność chcenia - wpływa na poznanie. Wpływu lego nie należy pojmować jako sui generis odwrotnej determinacji, która niosłaby z sobą jakieś zniekształcenie poznania czy myśli ludzkiej. Wola tylko przez właściwy sobie intencjonalny stosunek do przedmiotów stawia poznaniu I myśli swoiste zadania związane z prawdą o dobru. Są to zadania poznawcze, należą one do dziedziny „wiedzieć**, nie zaś do dziedziny „chcieć**. Skoro jednakże „chcieć" jest tak istotowo - bo przez sobie właściwą relację do prawdy - uwarunkowane przez „poznać" i „wiedzieć", zatem po pierwsze -trzeba stwierdzić zasadnicze znaczenie owej prawdy o dobru, której wola .domaga się" od poznania, a wraz z tym trzeba — po drugie — przyjąć, ża