p2190372

IfcŁ OSOBA I CZYN

fiI I    nieodzowna jest świadomość. jak o cym była jeż mow^{1 2} »

•mi²- II. meodzowne też jest samostanowienie. Poprzez samosunowkaie dwanczy ■ tnascendenc)² osoby w czynie, sam tal czyn konstytuuje się jako actus perstnae, co jot uprzednio odróżniliśmy wyraźnie od persono % acm. Czyn laki zawiera w sobie zawsze doświadczalny moment nnlftnirn I zależności od własnego Ja". I właśnie ten moment kryje w sobie saaq podstawę wolności, a wraz 1 nią i podstawę transcendencji osoby w czynie

Rsiamśralc transcendencji osoby

Wypada tu nieco wytłumaczyć ów termin filozoficzny, zwłaszcza zai jego zastosowanie w niniejszym studium. Wyraz |transcendencja” wskazuje etymologicznie na przekraczanie jakiegoś progu czy jakiejś granicy (trans -set ndert) Może ta chodzić o przekraczanie granicy podmiotu ku przedmiotowi, co zachodzi aa różny sposób B tzw. aktach intencjonalnych. W inny sposób doko-mje się to przekroczenie granicy podmiotu w aktach poznawczych, w inny sposób w cbccniach. które maja charakter dątefi. Znajdziemy jeszcze sposobność po temu. ażeby tę specyficzność odnośnych aktów intencjonalnych lepiej uwydatnić. Przekraczanie granicy podmiotu ku przedmiotowi, czyli inteocjonalność, można określić    transcendencję po

ziomą. Kie o B jednakże chodzi nam przede wszystkim (choć i o nq także, jak jnreze zobaczymy), gdy mowa o transcendencji osoby w czynie. Jest to transcendencja, którą zawdzięczamy samostanowieniu, transcendencja przez sam fakt wolności, bycia wolnym w działaniu, a nie tylko przez intencjonalne skierowanie chceri w stronę właściwego im przedmiotu, war-tości-celu⁴⁰. Można by tę transcendencję w odróżnieniu od tamtej, którą określiliśmy jako poziomą, określić jako pionową.

Tak pojęta transcendencja jako właściwość dynamizmu osoby tłumaczy się **łaśnśe poprzez porównanie do dynamizu natury. Samostanowienie wnosi tutaj przede wszystkim nadrzędność własnego Ja". Nadrzędność ta płynąca r samostanowienia tworzy jakby pion. Brakuje takiej nadrzędności jednostce będącej tylko podmiotem uczyń nień koordynowanych przez instynkt. O każdym z takich podmiotów można ~ przez analogię do formuły persona in oclu ~ powiedzieć indirkduum in octu. Ta właśnie formuła jest tutaj właściwą I

podstawową formułą; podczas gdy dla czynu taką właściwą i podstawową formulą jest actus ptrsonae, co tylko przez analogię można przenieś aa jednostkę nie-osobową jako actus Indhidui. Właściwie jednak brak I tej ostatniej podstaw do takiej formuły. Działanie sensu strteto - czyli czyn -nie może mieć miejsca tam. gdzie brak zdolności uzależniania własnych zdynamizować od swego „ja“.

Rola uprzedmiotowienia własnego .Ja" w strukturze wolności

Podstawowe znaczenie wolności człowieka, wolności woli. nakazuje widzieć w niej przede wszystkim tę szczególną samozałeżność, jaka idzie w parze z samostanowieniem. Człowiek jest wolny - to znaczy, te w dynamizowaniu swego podmiotu zalety sam od siebie. Podstawowe znaczenie nołoości zakłada więc owo „uprzedmiotowienie", które stanowiło temat uprzedniej analizy. Aby być wolnym, trzeba stanowić kookretne Ja”, które będąc podmiotem, równocześnie jest owym pierwszym przedmiotem, o jakim stanowimy aktem woli. Dynamizm na poziomie samej natury, do którego tutaj porównawczo się odwołujemy, nie wykazuje takiej przedmiotówafd podmian. Natrafiliśmy jut na ten brak dawniej, odróżniając w analizach rozdziału poprzedniego podmiotowość i sprawczość. Wówczas, gdy coś w mm tylko się dzieje, suppositum wykazuje jedynie podmiotowość, gdy natomiast dzida, wówczas wraz z podmiotowością wykazuje sprawczość. Ponieważ jest to sprawczość na zasadzie samostanowienia, ponieważ wówczas sprawczo stanowimy sami o sobie, przeto też podmiot sam dla siebie jest przedmiotem. W ten sposób ..uprzedmiotowienie" wchodzi w podstawowe znaczenie wolno-<ei^,Sł. „Uprzedmiotowienie" mianowicie warunkuje saroozależność. w której zawiera się podstawowe znaczenie wolności.

4. Wola jako władza ^76asamostanowicnia osoby⁷**

Uwarunkowanie niezależności w zakresie intencjonalnych przedmiotów chcenia przez samo zależność

Od podstawowego znaczenia wolności można dopiero przejść do znaczenia rozwiniętego. Znaczenie to odkrywamy w chceniach jako aktach intencjonalnych zwróconych do pewnej wartości jako celu. Bierzemy więc wówczas

1

fjj H H B If—w»r• wiwfc«n»łl>ww»i. ktflrej taki Moknlumy _W(U

2

fneśmśomm (•metdi esy KUmt IcM 10 ■mowUmi munidncji. w naudi której podmiot yorminOit makw pnrSrarnfsr (pomśakai MMIM tleNe Kam róaja H byt bwUUej wyrBricfele² «■²»²» tnmammOamtp att SebaUt