344 tom pierwszy Podstawy nauk o wychowaniu
komunikacji Paula Watzlawicka można skutecznie przenieść do terapii166. W tym kontekście istnieje też wiele innych przykładów167.
W psychologii rozwój od psychoanalizy do interakcjonizmu opisywany jest za pomocą psychologii społecznej. Interesującą książką na ten temat jest Das affektive Leben der Gruppen (Efektywne życie grup) Maxa Pagesa168. W niej decydującym łączącym elementem jest metoda fenomenologiczna. Młodszym przykładem przełomu interakcjonistycznego są książki Friedmanna Schulza von Thuna, które osiągnęły znaczne sukcesy. To, co psychoanalityczne, związane z psychologią postaci i analizą transakcyjną, zostało w bardzo pragmatyczny sposób włączone do pakietu interakcjonistycznego. Wymieszanie podstaw teoretycznych ilustruje jedną rzecz: dziś zwraca się uwagę raczej na sukces metod niż na ich teoretyczną legitymizację.
Powróćmy do naszego przykładu. W odniesieniu do niego indywidualna rozmowa mogłaby przebiegać zgodnie z metodą pośrednią szeroko rozprzestrzenioną w praktyce doradztwa i jej techniką odbicia169. Matka w konfrontacji ze swoim zachowaniem prowadzona jest ku problematyce wychowawczej.
Gdyby pomoc przeprowadzana była w grupie, do głosu dochodziłyby przede wszystkim zasady związane z dynamiką grupy. (Na temat wyników badań naukowych dotyczących metody interakcji skoncentrowanej na temacie można przeczytać w książce Burkhardta Gensera)170. W grupie matka uczyłaby się, jak może zdobyć szacunek poprzez komunikację. Dzięki temu miałaby możliwość lepiej porozumiewać się ze swoim synem171.
Nowsza dyskusja na temat reguł komunikacji w procesie wychowania chce przede wszystkim z punktu widzenia antypedagogiki zastąpić regu. ły przez naturalne interakcje, to znaczy ustalić je i utrzymać dopóty, dopóki są przydatne, aby nie stały się autorytarnymi instrumentami władzy.
Kolejną metodą, z tym że nie do końca zgodną z interakcjonizmem, byłoby twórcze prezentowanie siebie za pomocą odpowiednich historii lub bajki. Socjoterapeutyczna gra z po-działem na role dostarcza tu dokładniejszej informacji metodycznej172. Poprzez odgrywanie bajek i historyjek podstawowe relacje, na przykład to, jak matka widzi swą rolę wychowawczą, mogą być uzupełniane i racjonalizowane.
15.3.3.8. Praktyczne modele pedagogicznej pomocy w kształtowaniu tożsamości Poniżej w skróconej formie przedstawimy znane modele, ze wskazaniem na odpowiednią literaturę.
► Wychowanie antyautorytarne. Jednym z najlepiej znanych modeli w historii praktyki pedagogicznej jest Summerhill, owa wciąż istniejąca, legendarna wyspa z internatem w Anglii, założona przez Alexandra Sutherlanda Neilla. Teoretyczna podstawa tej szkoły wywodzi się wprawdzie z psychoanalizy, została ona jednak rozwinięta raczej w sposób oświeceniowy. Rozsądek człowieka może tworzyć sens, ponieważ jest dobry ze swej natury. Zasada zdaje się prosta i funkcjonuje w Summerhill. Dzieci w bardzo naturalny sposób odnajdują w społeczeństwie, także bez zarządzeń odgórnych, formy rozsądnego i szczęśliwego współżycia. Należy jedynie dać im wolność negocjowania ich potrzeb. Wtedy stają się stabilne wewnętrznie, chętne do komunikacji, pewne siebie i kreatywne173. Dzieci, które opusz-
166 p Watzlawick, J. H. Beaven, Menschliche Kommunikation, Bern — Stuttgart: Huber 1969.
167 S. Minuchin, Familie und Familientherupie. Theorie wid Prwds struktureller Familientherapie, Freiburg i Br.: Lambertus 1987.
168 M. Pages, Das affektive Leben der Gruppen, Stuttgart: Klett-Cotta 1974.
169 C. R. Rogers, Therapeut und Klient. Grundlagen der Gesprachspsychotherapie, Miinchen: Kindler 1977.
170 B. Genser i in., Lernen in der Gruppe: Theorie und Praxis der themenzentrierten interaktionellen Methode. Hamburg: Arbeitsgemeinschaft fur Hochschuldidaktik 1979.
171 L. Schwabisch, M. Siems, Anleitung zum sozialen Lernen fur Paare, Gruppen und Erzieher. Reinbek b. Hamburg: Ra-wohlt 1974.
172 A. Stein, Sozialtherapeutisches Rollenspiel. Erfahrungen mit einer Methode der psychosozialen Behandlung im Rtih-men der Sozialarbeit/Sozialpadagogik, Frankfurt a. M.: Diesterweg 1983.
175 A. S. Neill, op. cit., s. 30.