WSP J POLN254232

558

Jolanta Markiewicz, Wyrazy mięci?y*naicdove (internacionaiirmy) ...

słońcem: ros. podsolnećnik, czes. sluneinice, bułg. slnćogled, niem. Sonnenblu-me, szw. solros, ang. sunflower, fr. toumesol, hisz. girasol/tornasol, wł. gir uśnie. węg. napraforgo, fiń. auringokukka, gdzie słońce = solnce = slunce = Sonrte = sol = suń = sol(eif) = sol = sole = nap = auringo; czy muchomora z muchą: ros. muchomor, czes. mucbomurka, bułg. muchomorka, niein. Fliegenpilz. szw. flugsvamp, hisz. matarnoscas, fiń. kdrpassieni, gdzie mucha = Fliege = fuga = mosca = kdipd).

Widoczna (wyrazy międzynarodowe) i ukryta (międzynarodowe kalki strukturalne) internacjonalność słów nie jest jedynym świadectwem przynależności do określonej ligi słownikowej. Również frazeologia informuje o związkach łączących narody europejskie. Wspólne są porównania ■wywodzące się bądź z obserwacji otaczającego świata (biały jak śnieg, czerwony jak krew, twardy jak kamień, lekki jak piórko itp.), bądź z przypisywanych temu światu antropologicznych cech (porównania „zwierzęce”, wiążące się z wyobrażeniami na temat zwierząt utrwalonymi m.in. w bajkach Ezopa - chytry jak lis, dzielny jak lew, łagodny jak jagnię itp.). Wspólna jest frazeologia rodem z mitologii (syzyfowa praca, jabłko niezgody, męki Tantala itp.) czy z Biblii (ziemia obiecana, rzeź niewiniątek, zakazany owoc itp.).

Międzynarodowe frazeologizmy to nie tylko ozdobniki, które można z języka usunąć, zastąpić innymi elementami. Międzynarodowe kalki frazeologiczne, takie jak: na podstawie czegoś (ros. na bazę / na osnuve / na osno-vanu ćego, czes. na zdklade / na podklade ćeho, niem. auf Grund, ang. on tbe basis of, fr. sur la base de itd.), pod wpływem czegoś, z wyjątkiem czegoś, w porównaniu z czymś i wiele innych przenikają teksy, zwłaszcza teksty pisane.

Występowanie międzynarodowych elementów to jedynie zewnętrzny przejaw unifikacyjnych tendencji widocznych w ligach słownikowych. Nie są to bowiem elementy mechanicznie dodaw^rane do zasobu leksykal-no-frazeologicznego. Z ich istnieniem wiąże się powstawanie nowych modeli słowotwórczych i frazeologicznych czy nowych mechanizmów metaforyzacji. Internacjonalizacja słownictwa łączy się też z ujednoliceniem różnojęzycznych pól wyrazowych. Wszystko to prowadzi do coraz '.większego podobieństwa językowych obrazów świata, do wykształcania się podobnych schematów myślenia i rozumowania (już na początku XIX wieku Annę Louise de Stael mówiła o myśleniu na sposób europejski - penser en europeeń).

Na powstanie europejskiej ligi słownikowej złożył}' się zarówno przyczyny językowe, jak i poza językowe. Te pierwsze to funkcjonowanie w różnych okresach dziejów Europy międzynarodowych czy ponadnarodowych języków: łaciny, francuskiego, angielskiego. Każdy z tych języków pozostawił (czy pozostawia) w słowmikach ślad w postaci zapożyczeń właściwych (międzynarodowe morfemy i wyraz}') bądź strukturalnych (międzynarodowe kalki strukturalne i frazeologiczne). Przyczyny pozajęzykowe to