Wymiany morfologiczne

Wymiany (ałternacie) morfonologiczne - klasyfikacja

A) Automatyczne

^ffi uwarunkowane strukturą fonologiczną języka,

^H wynikają z ograniczeń dystrybucyjnych oraz neutralizacji opozycji fonologicznych,

^H są OBLIGATORYJNE (jeśli zajdą odpowiednie warunki, to musi dojść do wymiany), np / viel - a/ /vieś -- (f/

/trav - a/ / traf — k - a/

B) gramatyczne: są wywołane przez morfemy gramatyczne (słowotwórcze lub fleksyjne),

^H jeśli alternacja jest wywołana przez morfem fleksyjny, to musi zajść, jest OBLIGATORYJNA, ⁿ alternacje spowodowane dodaniem morfemu słowotwórczego są FAKULTATYWNE,

np. /zon

a/ : / plot - (j)/

/zoń

e/

/pleć -/bzus

es/

d wymiana spowodowana f morfemem fleksyjnym

wymiany spowodowane ymorfemem słowotwórczym, które są fakultatywne

/ bzux - a/

/ nos - a/

/ pas - a/

/vat - a/ :

/ xleb - a/

Rodzaje wymian gramatycznych: a) spółgłoskowe.

palatalizacja - polega na wymianie fonemu twardego na morfologicznie miękki, np. /baz - a/ : /baź - e/

/ dróg - a/ : /dro^~ e/

/ kav - a/ : /kayą- e/ depalatałizacja - polega na wymianie fonemu morfonologicznie miękkiego na twardy, np.

/'stayń - a/ : /staien - k -a/

/ lek - al - a/ : / lek - ar - sk - i/

ek

/nos - ek - _# /paś - ak - yt/ /vać - ak -fi!

: /xłeb - ak -j>/

b) samogłoskowe:

- jakościowe - polegają na zamianie jednego fonemu samogłoskowego na inny, np. /miód - u/ : / miut - <//

/viatr-u/ : /vietY- d ilościowe - polegają na wymianie zera fonołogicznego na fonem samogłoskowy (wstawienie fonemu w ciąg fonemów danego morfemu - tzw. epenteza) np. /lv - a/ : /lef- pl / ps - a/ : /pjies - j>/

/kozu - a / : /koźoii - (j>/ lub ucięciu fonemów z ciągu fonemów danego morfemu, np. /muzeum - 6/ : /muzę - a/ (tzw. ucięcie)