9621686444

112 Wymiany jakościowe morfonematów spółgłoskowych.

się morfonematy spółgłosek różne pod względem swej treści fonologicznej, np. żaba // źap-lca, fan 11 pań-shi] w wypadku drugim w szeregu pokrewnych wyrazów i form gramatycznych raz zjawia się jakiś morfonemat spółgłoskowy, to znowu zanika, np. jabłek // japka, garnek // garbi, Bóg H boski.

a) Wymiany jakościowe morfonematów spółgłoskowych.

§ 67. Należy odróżniać dwa główne rodzaje wymiany jakościowej morfonematów spółgłoskowych tak, jak są dwa rodzaje współodpowiedniości fonematów spółgłoskowych, mianowicie, wymianę morfonematów dźwięcznych i bezdźwięcznych i wymianę morfonematów „twardych” i „miękkich”; ponadto są wymiany morfonologiczne, które się nie opierają ani na funk-cjonalnem udźwięcznianiu (bądź ubezdźwięcznianiu), ani na funkcjonalnem ¹ zmiękczaniu, są to wymiany¹ polegające na podstawianiu jednego morfonematu pod drugi, są wreszcie wymiany mieszane.

Dwa pierwsze rodzaje wymiany morfonematów spółgłoskowych 'występują zarówno w formach fleksyjnych, jak słowotwórczych. Wymiany trzeciego i czwartego rodzaju są właściwie tylko obocznościami słow^rotw^Tórczemi. Np. dęp // dęby, snop // snopy, stafU st.aoy, gryf // gryfy, svQt // svędy, spsęt // spsęty, vus H vozy, nos // nosy, nus // noże, kos // bose, gvuść // gvoź§e, gość/lgośće, sęklfsęk'i, sęk // sag’i] żabaf/żapba, trava I/ trafka, b'eda U b'etka, koza // buska, kruża// bruska] 2) ryba II ryb'e, łapaII łap’e, rama (I ramę, łrava // traue, safallsafe] pan 1/pa?isk'i, 3) płat Upleść] 4) vuz {wiózł) // teść.

Te wymieniające się z sobą morfonematy są przez świadomość językowu odczuwane jako postaci oboczne jednego i tego samego fonematu. Powdarza się więc tutaj zjawdsko podobne da tego, jakie zachodzi w stosunkach między głoskami a fonema-tami: jak w^farjanty głosek są fonetycznemi odmiankąmi jednego i tego samego fonematu, tak wymieniające się morfonematy są odczuwane jako oboczniki jednego i tego samego fo-