9621686459

Wymiany jakościowe morfonematów spółgłoskowych. 117

wemi pozostają rozbieżności jakościowe, przeciwstawiające niekiedy oboczniki morfonologiczne współodpowiednikom fonologicz-nym. Ponieważ ustosunkowania współodpowiedników fonologicz-nych są zawsze parzyste, ustosunkowania oboczników morfonolo-gicznych bywają niekiedy potrójne, jest rzeczą oczywistą, że przy takiem ustosunkowaniu jeden z oboczników morfonologicznych musi się znajdować poza współodpowiedniościami fonologicznemi. Tak, naprzykład, oboczniki morfonologiczne z //i, s/fś są zarazem współodpowiednikami fonologicznemi z:ź, s:ś, ale oboczniki morfonologiczne z // z, s // s już nie tworzą współodpowiedników fonologicznych.

Tego rodzaju odchylenia od systemu fonologicznego ogarniają niekiedy wszystkie oboczniki wymiany morfonologicznej. Tak, naprzykład, oboczniki h // ć // c, g //i // występujące w takich wymianach morfologicznych, jak ręka // ręce // ręcny, wo-ga I/no^e 1/nożny, nie pozostają względem siebie w żadnym stosunku fonologicznym.

Trzecim objawem rozbieżności, jaka się nieraz zaznacza między ustosunkowaniem morfonematów a odpowiadających im fonematów, jest ich różna wartość morfonologiczna a fonolo-giczna. Tak, naprzykład, w wymianach k // c // c, g // i // ^ oboczniki c c, ż $ występują w takich pozycjach morfologicznych, w których zazwyczaj zjawiają się fonematy spółgłosek miękkich, ich więc wartość funkcjonalna (morfonologiczna) zawiera w sobie przedstawienie miękkości. Np. ręka // ręcyć, mitręga // mitrę-zyć, jak tręba // tręh'ió, głova // głoóić (śę), skoda // skopić, psota// psocić..., gdzie b' v j ć są fonologicznie i morfonologicznie miękkie; ręka // ręce, noga // no$e, jak ryba // ryb'e, łapali lap'e, rama // ram'e, trava // trave, sa/a // sa/^e, s&oda // s&oje, psota // psoće, gdzie 6' p' m v f $ ć są także miękkie zarówno fonologicznie, jak morfonologicznie; natomiast oboczniki cc, i j morfonologicznie miękkie, mają w systemie fonologicznym wartość bądź pod względem miękkości obojętnych (c z), bądź twardych (c y).

Niekiedy rozbieżność między wartością morfonematu a wła-