9621686453

Wymiany jakościowe moiionematów spółgłoskowych. 115

gicznego i spełniają tam funkcję określonych znamion diakrytycznych (rozróżniających).

Ten ścisły związek ze zwyczajami fonologicznemi tłumaczy, dlaczego wymiana morfonematów dźwięcznych i bezdźwięcznych jest stosunkowo dość ograniczona. Wpływa na to z jednej strony ograniczoność współodpowiedniości, właściwych polskiemu systemowi fonologicznemu, a z drugiej strony ograniczenia, wynikające z wyłączających zwyczajów' fonologicznych. Jeżeli, mianowicie, morfonematy spółgłosek płynnych i nosowych oraz morfonemat y znajdują się poza nawiasem wymian morfonematów dźwięcznych i bezdźwięcznych, to jest to wynikiem ich właSciwości fonologicznych, bo fonologicznie są one pod względem dźwięczności (i bezdźwięczności) obojętne. Jeżeli z drugiej strony w^Tśród wymian morfonematów' dźwięcznych i bezdźwięcznych nie znajdujemy wymiany b' // p\ v{lf, g' // k\ to jest to wynikiem zwyczaju fonologicznego który, jak wiadomo, w^r środku i na końcu fonologicznych grup spółgłoskowych nie dopuszcza fonematów miękkich spółgłosek wargowych, w^rargowo-zę-bowych i tylnojęzykowych, a wymiany morfonematów dźwięcznych i bezdźwięcznych, jak wskazują przytoczone -wyżej przykłady, są związane z takiemi właśnie układami fonologicznemi.

§ 69. Właściwe współczesnemu polskiemu językowi wykształconemu wymiany morfonematów' twardych i miękkich mają następujące oboczniki.

1

2

3

4

5

6

r* (

8

9

10

u

12

13

14

15

b

V

m

V

f

d

t

Z

s

n

i

r

9 9'

T k'

Z

b'

V

m'

V

r

rp d

ć c

i *7

ś X ' s

ń

i

z $

V c c

If s ś

Przykłady: 1) dęp // dębek // dęb'ec, dojr (/dębem ff (na) dęb'e, 2) yjop H ylopek // yłop'ec, yłop // ylopem // («a) ylop*e, 3) kramjj kr arnik, kram jl kramem // (v) kranie, 4) ćekavy // ćekańec, staf // (staw), stavem // (na) stave, 5) traf // trafić, yuf (hnf) jl yufec, 6)