Zdjęcie3956

170 Rozdział i. Związek dyslelaji z funkcjonowaniem spoleczno-eniocjonila^a

-    lepsze przystosowanie do radzenia sobie z porażkami,

-    wyższy poziom umiejętności społecznych.

Thidności w nauce mogą więc mieć paradoksalnie korzystny wpij* na ucznia -zadania często przekraczają obecne jego możliwości, więc aa bflizują do większego wysiłku oraz uodporniają na porażki. Sukces jest spó, strzsgany wtedy jako cenniejszy, a porażka jako mniej bolesna. Należy je* nak dodać, że badania te dotyczyły osób, które osiągnęły sutce edukacyjny-np. studiowały pomimo osobistych trudności, i uczęszczana terapię.

Z drugiej strony w przypadku uczniów nie mających wsparcia i uc potrafiących przezwyciężyć i kompensować trudności może wystąpić obniżona samoocena, depresja, nerwica czy nawet zachowania antyspoiea-ne, na co wskazują badania Spionek (1973), Bogdanowicz (1976) i Wsa horowskicj-Lipińskiej (1990).

Wszeborowska-Lipińska (1995) podaje też inne cenniki sprzyjające odnoszeniu sukcesów - ponadprzeciętne możliwości intelektualne, vy ksztakeni i wspierający dziecko rodzice. Być może stwarza to korzystne warunki do kompensacji i przezwyciężania trudności, a tym samym spmji lei kształtowaniu się pozytywnych cech osobowości.

Badanie kwestionariuszem MMPI-2, w którym porównywano dwie grupy młodych dorosłych z trudnościami w uczeniu się (studentów uniwer syte tu oraz uczestników programu terapeutycznego w specjalnym ośrodku) oraz grupę kontrolną bez trudności (Gregg i wsp. 1992) wykazało istotne różnice - obie grupy uzyskały nieco odmienne profile. W grupie korzystającej z rehabilitacji wystąpiły następujące cechy: uczucie izolacji społecznej, niskie poczucie własnej wartości, zwątpienie w siebie oraz ekstremalny niepokój. Studenci uniwersytetu prezentowali z kolei uczucie łyku, myśli obsesyjne, brak poczucia pewności siebie, zwątpienie w siebie i nadmierny samokrytycyzm. Uzyskane wyniki, które nieco się różna mogą odzwierciedlać bezpośredni wpływ okoliczności życiowych, w jakiż znajdują się przedstawiciele obu grup.

533. Poczucie kontroli

W ramach badan osobowości uczniów z dysleksją nieco uwagi poświęcono kwestii poczucia kontroli (Jocua of conirol — LOC), czyli przekonania o posiadaniu wpływu na swoje losy (LOC wewnętrzny) lub braku takiego wpływu (LOC zewnętrzny).

Istnieje przekonanie, iż uczniowie mający trudności w czytaniu i pisaniu doznają wielu niepowodzeń szkolnych i porażek w relacjach społecznych, czego konsekwencją jest często negatywna koncepcja siebie. Uczniowie z dysleksją odbierają swoje niepowodzenia jako skutek własnych ograniczeń, sukcesy natomiast traktują jako dzieło przypadku. Ich zachowania wychowawcze oraz interpersonalne przebiegają zgodnie z „wyuczoną bezradnością” (Rourke i Fucrst, 1991 za: Gindricb 2002). Powoduje to pewne problemy w sferze funkcjonowania psychospołecznego. Ujawniają oni zaburzenia przystosowawcze w zakresie samooceny, pozycji społecznej zajmowanej w klasie, zachowaniu się.

i

Badania prowadzone na UMCS (Krasowicz-Kupis 2005) w ostatnim czasie przyniosły wiele ciekawych rezultatów. Przede wszystkim wykazały, że młodzież z dysleksją nie różni się od swoich rówieśników pod względem poczucia kontroli- Obie grupy w takim samym stopniu interpretują to, co im się zdarza, jako wynik swoich działań i czują się jednakowo odpowiedzialne zarówno za sukcesy, jak i porażki. Jednak bliższa analiza grupy z dysleksją wskazuje, że uwewnętrznienie LOC ma związek z korzystaniem z terapii (tradycyjnej, pedagogicznej w zakresie swoich trudności). Młodzież, która bierze udział w terapii, charaktetyzuje wyższy poziom poczucia kontroli, zwłaszcza odnoszącego się do sukcesów.

‘ig

W badaniach Katarzyny Rak (2006a) oceniano poczucie kontroli młodzieży w wieku od 13 do 18 lat (łączna liczebność grupy 104 osoby) z wykorzystaniem kwestionariusza KBPK Krasowicz i Kurzyp-Wojnar-sldcj. Osoby z dysleksją rozwojową, podobnie jak ich rówieśnicy z grupy kontrolnej, charakteryzowały się zasadniczo nieustalonym LOC, jednak w grupie kryterialnej poczucie kontroli zgeneralizowane i ujawniane w sytuacjach porażek było bardziej uwewnętrznione niż poczucie kontroli w grupie młodzieży bez stwierdzonych zaburzeń dyslektycznych.

Inne badania (Krasowicz-Kupis 2005) obejmujące młodzież dyslektyczną korzystającą z opieki poradni psychologiczno-pedagogicznej wskazują na istotne różnice w poziomie poczucia kontroli następstw zdarzeń dla sukcesów i porażek między uczniami z dysleksją rozwojową a uczniami bez trudności w nauce²³. Osoby z dysleksją uzyskały wyższe wyniki we wszystkich trzech skalach, co świadczy o tym, że cechuje je wewnętrzne poczucie kontroli. W grupie uczniów z dysleksją częściej występuje poczucie kontroli wewnętrznej niż u pozostałych uczniów.

I

^a Badani* przeprowadzi! Piotr. Bentkowski (2003) w ramach acnunariuaa dnriomowego dyplomowych Studiów „Diagnoza i terapia dydeksji rozwojowej*.