Zdjęcie3955

168 Rozdział 5. Związek dysleksji z funkcjonowaniem społeaoo-cmocjonaTńyia

kiych przeżyć, ośmieszenia, braku akceptacji czy odrzucenia (Osik, Git drich 2001). Obraz własnej osoby i zręby osobowości dziecka kształtują^ więc w ścisłym związku z jego sytuacją szkolną; wiele też zależy od postti) osób dorosłych, rodziców i nauczycieli. Jeśli chodzi o samooceną-wod niesieniu do dzieci z LD wyróżnia się najczęściej samoocenę ogólną, samy occnę szkolną (związaną z doświadczeniami szkolnymi - acadendc) on? samoocenę społeczną (Thomson 1990). Szczególnie narażone na negatyt ne skutki dysleksji są dwa jej obszary (Thomson i Hartley 1980): samoocena szkolna (wpływ niepowodzenia w pracy szkolnej) oraz społeczna (uczt-cia niższości w stosunku do rówieśników osiągających sukcesy w szkole),

Kształtowanie się świadomości obrazu własnej osoby jest uzależnione od indywidualnych doświadczeń gromadzonych w trakcie kootabót społecznych z innymi osobami w różnych środowiskach. Jednostka spotyka się z oceną innych ludzi, co daje możliwość porównywania siebie i sanki osiągnięć z innymi. Zwłaszcza opinie wydawane przez osoby znaczące mają istotne znaczenie dla kształtowania obrazu siebie, a zatem w przypadku dzieci rozpoczynających naukę będą to opinie dorosłych, najczęściej rodziców i nauczycieli, w okresie zaś dorastania osobami znaczącymi są rówieśnicy.

W badaniach Kulasa (1987) wystąpiły istotne różnice w spostrzeganiu siebie pomiędzy dziećmi z deficytami rozwojowymi i dziećmi o prawidłowym rozwoju. Ponad połowa uczniów z deficytami negatywnie oceniła swoje Ja fizyczne” przy nielicznym występowaniu takiej ocea» w grupie kontrolnej. Największe różnice zaznaczyły się w zakresie ced tworzących ,ja psychiczne". Dzieci z deficytami na ogół negatywnie oceniają swoje możliwości intelektualne i zdolności, natomiast często Mb-żują takie cechy, jak brak odporności w sytuacjach trudnych, nerwowość lękliwość, mata wytrwałość w dążeniu do celu. W obrazie, ja społecznego' dzieci te przypisują sobie brak samodzielności, nieśmiałość, brak umiejętności nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, a nawet niekoleżeńskok Największe zróżnicowanie obu grup występuje w poziomie samoakcepo-ęji. Żadne dziecko z grupy eksperymentalnej nie jest zadowolone zsiebie, wttystkie pragną być zupełnie inne niż w rzeczywistości. Natomiast data z grupy kontrolnej mają na ogól pozytywny obraz własnej osoby, tylko 16,7% wykazuje niezadowolenie ze swoich cech fizycznych, psychicznych czy społecznych (ibidem).

Podobne wyniki uzyskał Gindrich (2002) -uczniowie z dysleloją wykazywali niższy niż rówieśnicy poziom samooceny. Konsekwencją tego było występowanie wtórnych symptomów, takich jak poczucie lęku i

mówienia, zniechęcenie, nieporadność, niezadowolenie z siebie, brak motywacji do działania. Spośród cech składających się na samoocenę globalną (gotyz dysleksją najniżej oceniały swoje zdolności intelektualne oraz możliwi osiągnięcia sukcesu. Nie różnią się od rówieśników bez dysleksji lub różną na plus w ocenie swojego wyglądu zewnętrznego, atrakcyjności i sprawności fizycznej.

Podsumowując przytoczone tu wyniki badań prowadzonych w Polsce oraz innych krajach, należy stwierdzić, że na ogól przedstawiają one samoocenę dyslektyków jako zaniżoną i nieadekwatną do posiadanych możliwości. Konsekwencją takiej oceny jest obniżający się poziom motywacji do pracy oraz aspiracji życiowych, poszukiwanie satysfakcji w innych działaniach, również aspołecznych.

5.3.2. Cechy osobowości osób z dysleksją

W Polsce bardzo ciekawe badania nad cechami osobowości uczniów szkół średnich i studentów z dysleksją rozwojową prowadziła Wszeborowska-U-Iptóska (1994,1995,1997). Bogdanowicz i Wszeborowska-Lipińska w oce-loic rozwoju osobowości niezróżnicowanej grupy osób z dysleksją stwierdziły, że „młodzież ta jest bardziej konformistyczna, uzależniona od grupy rówieśniczej, realistyczna i praktyczna, mniej ambitna i wytrwała. Łatwo się zniechęca, rzadziej wykazuje inicjatywę. Uczniowie ci mają niższą samoocenę, są bardziej zewnątrzsterowni, mniej uzależniają swe losy od własnej aktywności i cech charakteru" (1992, s. 37). Ponadto badania wykazały, że osoby te mają mniejsze aspiracje w wyborze zawodu i szkoły ponadpodstawowej oraz wiele obaw związanych z egzaminami wstępnymi i tym, czy podołają wymaganiom w nowej szkole (Wszeborowska-Lipińska 1994). Na podstawie analizy danych (wykorzystała 16-czynnikowy Kwestionariusz Osobowości Cattela i Test Przymiotnikowy ACL) autorka podkreśla znaczenie cech osobowości w pokonywaniu trudności szkolnych wynikających z zaburzeń rozwojowych. W badaniu młodzieży z dysleksją. która osiągnęła sukces (kształci się w szkole średniej) wykazała, ii charakteryzuje się ona specyficzną konfiguracją cech osobowości, do których uleżą;

-wyższa potrzeba osiągnięć, dominacji i autonomii,

- większa niekonwcncjonalność,

-większa pewność siebie, jeśli uda się osiągnąć sukces w nauce, -większa dojrzałość emocjonalna.