CCF20090811068

158 Saren Kierkegaard, Modlitwy. Nowa interpretacja jego życia i myśli

jest świadoma samej siebie. Otóż w akcie wyboru prawdziwego oblicza rozpaczy, człowiek rozpoczyna ustanawiać samego siebie jako jaźń¹. W tym akcie zawiera się także wolność; dzięki aktowi wolności (wybór, decyzja) zapewnia on sobie wolność. Mówiąc jeszcze ściślej, w wyborze, człowiek wznosi się ponad bezpośredniość; jaźń, którą wybiera nie jest jego bezpośrednią jaźnią, ponieważ gdyby tak było, nie byłby on tego świadomy. Idzie zatem o jaźń w jej wiecznym trwaniu ².

Sędzia z Albo-albo postrzega rozpacz jako środek, dzięki któremu można wykroczyć poza granicę sfery estetycznej i żyć etycznie. Sam Kierkegaard zgodziłby się z tą opinią, lecz, jego zdaniem, nie jest to ceł ostateczny. Świadomość naszej rozpaczy i wola akceptacji własnego, rozpaczającego ja, tu nie wystarczą. Bowiem ruck może wciąż trwać i prowadzić człowieka do głębszych poziomów jego własnej jaźni. Mówiąc wprost, indywidualna świadomość rozpaczy jako grzechu przed Bogiem zaowocowałaby głębszym zrozumieniem³. Otóż takie, egzystencjalne pojmowanie prawdziwej natury rozpaczy, natychmiast pociąga za sobą, najpierw kategorie religijnego życia, a w stadium końcowym kategorie związane z życiem chrześcijańskim. Dlatego kiedy Sędzia mówi, że „wybierając absolutnie, wybieram rozpacz, a w rozpaczy wybieram absolutnie, jestem bowiem sam tym, co absolutne, ustanawiam to, co absolutne i sam jestem tym, co absolutne; równoznacznie z powyższą myślą muszę powiedzieć: wybieram to, co absolutne, które mnie wybiera, ustanawiam to, co absolutne, które mnie ustanawia (konstytuuje)” oraz dodaje, że to, co absolutne, to ja sam w swoim wiecznym znaczeniu, trzeba więc zauważyć, że nie jest to prawdziwy ruch wewnątrz tego, co etyczne lub, wyrażając to w lepszy sposób, że kategoria „ustanawiać” nie oznacza „stawać się” w żadnym, nawet dosłownym znaczeniu uwydatnionego kontekstu⁴. Zdanie to staje się bardziej zrozumiałe w świetle przemyśleń zawartych w Chorobie na śmierć.

W książce tej Kierkegaard przedstawia szerszy opis natury rozpaczy, zarówno w odniesieniu do sfery religijnej, estetycznej, jak i etycznej. Poddaje analizie różne typy rozpaczy w systematyczny, aczkolwiek niełatwy sposób. Jaźń jest syntezą ciała i duszy, tego, co nieskończone i skończone, tego, co możliwe i tego, co konieczne, jej choroba (rozpacz) może się wywodzić z jednego lub wielu składowych owej syntezy. W Czynach miłości Kierkegaard stwierdza, że rozpacz to nie jest coś, co się zdarza w życiu człowieka, jak szczęście czy nieszczęście; jest to raczej pewien rodzaj „dysproporcji” w głęboko ukrytej naturze człowieka ^ć. Natomiast w Czystości serca definiuje rozpacz jako „chwiejność”. Dysproporcja, brak zdecydowania,

1

   Cf, Postscript, s. 230.

2

   Eitber-Or, II, 162.

3

   Davjd Swertson, dz, cyt., s. 34.

4

   Eitber-Or, II, 179. Wyd. poi.: Albo-albo, t. II, ss. 287—288. ^h Works of Love, s. 34.