Xerox Phaser200MFP 081126113206

86 Janusz Buga, Helena Kassyk-Rokicka

Wyniki zawarte w tablicy 6 odzwierciedlają, w zasadzie, realne wskaźniki odpowiadające danym wyjściowym zapisanym w tablicy 3. Chcąc jednak, aby podane wyżej wielkości miały jeszcze większą wartość poznawczą, trzeba dokonać ich korekty wynikającej z pewnych niedokładności obliczeń (np. z zaokrągleń). Nie trudno zauważyć, że przeciętna wartość wskaźnika powinna wynosić 100%. A zatem dla czterech kwartałów ich suma powinna równać się 400. Sprawdzamy, że w naszym przykładzie suma obliczonych wskaźników wynosi:

102,69 + 116,02 + 99,97 + 83,32 = 402.

Wynikającą z przeprowadzonych obliczeń niedokładność należy usunąć. Dokonamy tego, jeżeli każdy oczyszczony wskaźnik sezonowości pomnożymy przez = 0,99502.

Otrzymujemy:

102,69 • 0,99502 =102,18 116,02-0,99502 = 115,44 99,97-0,99502 = 99,47 83,32-0,99502 = 82,91.

Tak więc skorygowane wskaźniki sezonowości dla poszczególnych kwartałów wynoszą odpowiednio:

Ikw. II kw.    Illkw.    IV kw.

102,18    115,44    99,47    82,91

- ich suma jest równa 400.

Kwestia występowania sezonowości zjawisk posiada ważne znaczenie w ocenie ich przebiegu. Wróćmy do tablicy 3 i zatrzymajmy się na danych rzeczywistych dotyczących II i III kwartału 1998 r. Widzimy, że z danych tych wynika, iż produkcja piwa w III kwartale 1998 roku - w stosunku do poziomu w II kwartale 1998 roku - zmniejszyła się:

(8:10)-100% = 80%.

W istocie rzeczy zaobserwowany spadek produkcji piwa jest w pewnym sensie pozorny, gdyż wynika on z oddziaływania wahań sezonowych. Jeżeli dane wyjściowe uwolnimy od wpływu wahań okresowych, wówczas uzyskujemy następujące poziomy analizowanego zjawiska: dla II kwartału (10:115,44)-100 = 8,67, a dla kwartału III (8:99,47>100 = 8,04. Obliczając obecnie wskaźnik łańcuchowy dla obu okresów otrzymamy (8,04:8,67)-100 ~ 92,73.

A zatem zmiana poziomu produkcji piwa w III kwartale 1998 r. względem poziomu II kwartału 1998 r. wyniosła jedynie 92,73% (a nie 20%, jak to wynika z danych rzeczywistych).

Znajomość wskaźników sezonowości ma też istotne znaczenie w realnej ocenie zjawisk charakteryzujących się zmianami sezonowymi. Niekiedy bywa tak, że w ich ocenie popełniamy nieścisłości lub wręcz błędy sądząc, że zmiana poziomu zjawiska jest np. dość głęboka, podczas gdy w rzeczywistości jest ona niewielka. Owe oceny dotyczą także dynamiki zmian.

W rozpatrywanym wyżej przykładzie cykl roczny został podzielony na cztery podokresy - kwartały. Postąpiliśmy tak dlatego, aby uzyskać klarowność wykładu, a więc ze względów dydaktycznych. W rzeczywistości będziemy spotykali różne długości podokresów, wynikające z taktycznych wahań zjawisk o charakterze sezonowym. Na przykład, analizując zapotrzebowanie na energię elektryczną będziemy musieli uwzględnić wahania o długości równej dobie (24 godz.). W wielu innych przypadkach będą to przekroje dekadowe, czy częściej - miesięczne.

3.5. Zadania

1. Na podstawie danych zawartych w tablicy 7, oblicz wskaźniki sezonowości i dokonaj ich interpretacji dla dowolnie wybranych kilku okresów.