Magazyn6
0301

295

BANKI

1927. — Schumann F.: Die PriwtnoUnbankm. 1909. — Sprawozdania Banku JFh&sxy od 1876 roku. —- Ł/Ilmanm Die Stellung der Beichsbank vor und nach dem Kriege. 1931.

dj Bank Holenderski (De Nederlandsche Bank). Wczesny rozwój ekonomiczny Niderlandów stworzył potrzebę założenia instytucji, któraby zaradziła trudnościom jakie dla życia gospodarczego stanowiła rozmaitość monet kursujących w kraju i ich zmieniająca się wartość. W 1609 r. założyło m. Amsterdam „Amsterdamsche Wisselbank“, którego działalność ograniczała się z początku do przyjmowania na przechowanie obcych kapitałów i wystawiania wzamian kwitów. Zczasem rozpowszechnił się zwyczaj używania przekazów na Bank jako środka zapłaty (t. zw. „pieniądz bankowy"). Pod koniec 18 wieku Bank poniósł duże straty na kredytach udzielonych holenderskiej Wschodnio-In-dyjskiej Kompanji; nie był w stanie sprostać swoim zadaniom i pomimo pomocy finansowej m. Amsterdamu został zlikwidowany.

W r. 1814 został utworzony dekretem królewskim Bank Holenderski z kapitałem akcyjnym 5 milj. hfl., z której to sumy skarb subskrybował 1 miljon hfl. (pakiet ten został sprzedany w 1847 r.). W r. 1819 podwyższono kapitał Banku do 10 milj. hfl., w 1840 do 15 milj. hfl., w 1863 do 16 milj. hfl., a w r. 1888 do 20 milj. hfl. Pod wpływem wrażenia jakie wywołały trudności Banku biletowego na Jawie, założonego na podobnych podstawach co i Bank Holenderski, ustalono w 1847 ^r-nowe zasady pokrycia emisji biletów, które następnie kilkakrotnie zmieniano w r. 1849, *855, 1857; na podstawie reformy z r. 1863 Bank został poddany nadzorowi skarbu przez wprowadzenie komisarza i zobowiązany do bezpłatnego pełnienia funkcji kasjera skarbu. Równocześnie zniesiono ograniczenie wysokości obiegu i wprowadzono obowiązek pokrycia wszystkich natychmiast płatnych zobowiązań Banku (obiegu biletów, przekazów bankowych i sald na rachunkach bieżących) w 40% kruszcem. Ustawa nie przewidywała stosunku złota do srebra w rezerwie, w praktyce jednak zaprzestał Bank w r. 1872 kupowania srebra, a od 1877 wstrzymano ustawowo wolne wybijanie monet srebrnych.

Z chwilą wybuchu wojny światowej w 1914 r. wydał rząd holenderski szereg wyjątkowych ustaw z dziedziny monetarnej. Granicę pokrycia kruszcowego obniżono do 20% (poprzednie 40%-we pokrycie przywrócono dopiero w r. 1929). a równocześnie zawieszono wymienialność bietów na kruszec. Wkrótce potem wprowadzono zakaz wywozu złota (cofnięty w 1925 r.). Na okres wojny światowej przypada wyjątkowo silny przypływ złota do Holandji. Rezerwy kruszcowe Banku wzrosły z 170 milj. hfl. w r. 1914 do prawie 680 milj. hfl. w r. 1919. Równocześnie przeszło trzykrotnie wzrosła suma obiegu biletów, a w kraju nastąpiło silne ożywienie gospodarcze połączone ze wzrostem cen. W latach powojennych Bank zwiększał portfel weksli zagranicznych kosztem rezerw kruszcowych. Polityka ta — zgodna z panującym wówczas systemem gold exchange standard — uległa radykalnej zmianie w 1932 r., gdy wskutek strat poniesionych na portfelu weksli zagranicznych z powodu spadku kursu funta angielskiego (strat wynoszących około 30 milj. hfl., a przejętych częściowo przez skarb Holandji oraz Indyj Holenderskich), Bank rozpoczął likwidować portfel dewiz, a zwiększać zapasy złota. W latach 1934

BILANS BANKU HOLENDERSKIEGO. (W miljonach hfl.)

Parytet monetarny w 1935 r.: 100 hfl. = 358.31 zł.

Data	Złoto	Weksle		Poiyczki	Obieg biletów	Rachunki bietące
		zagraniczne	krajowe
31 marca 1914 r. . .	160.1	19,0	55.6	94.9	312,8	9,°
31 .. r9i9 ^r- • •	669.0	7.5	37.7	3”.5	I 023,2	92,9
31 .. *925 ^r- • •	504,8	130,3	85.1	193.3	915,0	37.^8
31 ^x93° r. . .	432.0	205.4	31.5	136.4	836.6	26,1
31 1932 r. . .	^883,i	64.5	62.1	106,4	1006,4	164,7
31 1934 r. . .	7^87.6	1,2	27,8	166,3	936.7	7^8.3
31 grud. 1935 r . .	643.4	1.6	33.0	139.6	808,6	50,3