Magazyn6
4501

537

BRYTANJA WIELKA

politycznego mieszkańców Indyj, począwszy od pospólstwa, a skończywszy na paru set książętach, którym osobne traktaty, zawarte z YV. B., zawarowały półsuwerenne prawa różnych stopni. Indje mają utworzyć federację i powoli — w pojęciu angielskiem — ma się wśród ludności tego kontynentu wytworzyć poczucie jakiejś wspólnej „indyjskiej" supernarodowości, które położy kres wzajemnym nienawiściom i rywalizacjom. Póki to nie nastąpi, przezornie zachowują Anglicy najważniejsze prerogatywy władzy w ręku namiestnika, mianowanego z Londynu i zawisłego od brytyjskiego rządu.

O ile chodzi o pozostałe bardzo liczne kolonje, zamorskie posiadłości brytyjskie, to dążnością administracji kolonjalnej jest:

a)    zapewnienie ludności białej — gdzie tylko znajdą się cokolwiek liczniejsze jej skupienia — możliwie rozległego samorządu;

b)    zapewnienie ludności białej przewagi nad liczniejszą tubylczą ludnością kolorową; wreszcie c) zapewnienie tej ostatniej sprawiedliwego, choć bardzo wyniosłego traktowania, oraz możności gospodarczego rozwoju. W wyniku tego kolonjalna administracja brytyjska wprawdzie jest mało popularna, ale szanowana przez tubylców. Kolonje nie ponoszą na rzecz budżetu metropolji żadnych pieniężnych ofiar, rozwój ich zależny jest od rozwoju handlu z metropolją, która stanowi olbrzymi rynek zbytu dla ich surowców, wzamian dostarczając towarów przemysłowych i kapitałów potrzebnych dla eksploatacji bogactw naturalnych krajów zamorskich. Zarządy kolonij, gdzie biali mogą żyć i pracować, starają się usilnie o dopływ osadników z macierzystego kraju i czynią wysiłki w kierunku niedopuszczania osadników z innych krajów, zwłaszcza kolorowych. Jednakże w XX w., a szczególniej zaś po wojnie, osłabła u ludności wysp brytyjskich tendencja do osiedlania się za oceanem, zwłaszcza w celu rolniczej kolonizacji nowych lądów. To też wzrost angielskiej ludności w kolonjach i na terenach mandatowych jest znacznie powolniejszy, niżby tego wymagał interes brytyjski.

Literatura: Board Trade Statietical Abstract for The United Kingdom (wydawnictwo prjodycme). — Kettfi B.: The Con-stitution, Adminietrotion and Lawt ofthe Empire. London 1024. — TrereiyoH G. M.i Hittory of Engtand. London 1924. — Treeelyan G. M.l Brilieh Hutory in the XIX Contury. London 1922.

Stanisław Łoi.

IV. Organizacja Imperjum Brytyjskiego.

1.    Imperjum Brytyjskie. „Brytyjska Rzeczpospolita Narodów" stanowi niesporządzone na piśmie, oparte na zrozumieniu wspólności interesów politycznych i gospodarczych oraz konieczności wspólnej obrony narodowej dobrowolne przymierze siedmiu równouprawnionych Narodów (W. Brytan ja, Wolne Państwo Irlandzkie i pięć dominjo-nów: Kanada, Nowa Fundlandja, Nowa Ze-landja, Związek Australijski i Unja Polud-niowo-Afrykańska), złączonych ze sobą wolą współżycia na dobrą i złą dolę. Pozatem do Imperjum Brytyjskiego wchodzą należące do W. B. i stojące względem niej w stosunku podrzędności i) Cesarstwo Indyj, złożone a) z prowincyj rządzonych przez Koronę z uwzględnieniem lub bez uwzględnienia przedstawicielstwa ludności tubylczej b) z państw samodzielnych, rządzonych przez książąt indyjskich pod kontrolą rezydentów brytyjskich, 2) Brytyjskie Imperjum Kolonjalne, złożone z „zamorskich posiadłości Korony poza W. B. i Irlandją z wyjątkiem Indyj i wysp Jersey, Guernsey i Man“, do którego wchodzą pozatem t. zw. Sfery Wpływów, Protektoraty i stojące (teoretycznie) pod kontrolą Ligi Narodów Mandaty Międzynarodowe, chociaż te ostatnie z punktu widzenia prawnego do Imperjum Brytyjskiego nie należą. Imperjum Brytyjskie stanowi swoisty organizm polityczny, nie-dający podciągnąć się pod żaden z istniejących typów: nie jest to związek państw, brak mu bowiem władzy centralnej, ani państwo związkowe lub unja realna, gdyż obie te formy przewidują przymusowe pozostawanie w zrzeszeniu, ani tembardziej unja osobista, która ma zawsze charakter przypadkowy. Każda ze składowych części Imperjum Brytyjskiego posiada własną narodowość, ale wszystkie części posiadają wspólną brytyjską przynależność państwową, której symbolem jest „Król W. Brytanji, Irlandji i Posiadłości poza Morzami, Obrońca Wiary, Cesarz Indyj". Kanada i Irlan-dja niezależnie od przynależności (allegian-ce) brytyjskiej wprowadziły obywatelstwo (citizenship) kanadyjskie i irlandzkie.

2.    Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanji i Irlandji. Zjednoczone Królestwo składa się z Anglji, Walji, Szkocji i Północnej Irlandji, posiadającej własny parlament i rządy parlamentarne tudzież reprezentację w Parlamencie w West-minsterze. Wyspy Jersey, Guernsey i Man