Magazyn6
6601

758

CZARNOGÓRA

nogórców z Rosją, nawiązane od 1711 r. dla wspólnej akcji antytureckiej. Siła drobnego państewka, organizującego się zaledwie, jest z pocz. XIX w. już tak znaczna, że Czarnogórcy mogą zadawać klęski nie-tylko Turkom, ale i Francuzom, zajmującym Dalmację. C. zdobywa Kotor, ale po klęsce Napoleona i powrocie Dalmacji do Austrji musi na żądanie Rosji miasto to, upragniony dostęp do morza, oddać również Austrjakom, co poniekąd ochłodziło sym-patję górali do Rosji. Ostatnim duchownym władcą C. jest największy poeta południo-wosłowiański, Piotr II, zarazem doskonały polityk, wojownik i nacjonalista jugosłowiański, 1830—1851, któn w dużej mierze zorganizował nowe formy państwowe C. Następca jego, Daniło II, był już pierwszym świeckim księciem C. (knjaz Crne Gore). Wojował on dość szczęśliwie z Turkami, starał się o uzyskanie międzynarodowego uznania dla faktycznej już niepodle głości C. (złożył odpowiednią deklarację kongresowi paryskiemu w 1856 r.). Pragnął zdobyć Hercegowinę.

2. Rządy Mikołaja I. Następca Daniła, Mikołaj (Nikola), 1860- 1918, zm. 1921, również poeta (autor „Cesarzowej Bałkanów", wizji zjednoczenia półwyspu pcd rządami książąt czarnogórskich i hymnu narodowego „( /nam’, onamo", wyrażającego dążność do złączenia z C. wszystkich ziem serbskich, wówczas tureckich), polityk ogromnie utalentowany, potrafił za swego blisko 6o-letniego panowania powiększyć wielokrotnie obszar C. (z 4 tys. km* do 9 tys. w 1878 i do 15 tys. w 1913), spokrewnić się z wielką ilością dworów europejskich (jedną córkę wydał za późniejszego króla włoskiego, Wiktora Emanuela III, dwie inne za wielkich książąt rosyjskich, syna ożenił z księżniczką meklem-burską), uzyskać międzynarodowe uznanie niepodległości kraju (1878, art. 26 traktatu Berlińskiego) i umiejętnie lawirować między Rosją, Austro-Węgrami i Włochami, tak, że wszystkie te trzy mocarstwa udzielały C. jednocześnie politycznego i finansowego poparcia. W 1905 r. Mikołaj I dał C., rządzonej dotąd patrjarchalnie, konstytucję, a w 1910 r. przybrał tytuł króla. Pierwsze wojny Mikołaja w 1862 r. i 1876 r. nie były zbyt szczęśliwe wobec wielkiej przewagi tureckiej, nie udały się też projekty zdobycia Hercegowiny, w której C. bezustannie wspierała powstania. Tylko płd.

skrawek tego kraju został przyłączony do C. w traktacie Berlińskim (art. 28); pierwotnie, w San-Stefano, C. miała otrzymać znacznie więcej: obszar jej miał dojść do 15 335 km", podczas gdy traktat Berliński powiększył ją do mniej więcej 9 080 km* — (poprzednio ok. 4¹/, tys. km²). Zarazem zaś otrzymała C. pas wybrzeża adrjatyckiego, zdemilitaryzowany jednak i poddany kontroli Aust.o-Węgier. W 1880 pas ten powiększył się o okrąg m. Uidń (włos. Dul-ugno), wzamian za okręgi Pław i Gusinie, które, wskutek oporu zamieszkałych tam Albańczyków, pozostały przy Turcji. Akcja albańska w związku z kongresem Berlińskim zwróciła uwagę C. na istnienie nowego nieprzyjaciela, który aspirował do nowo-uzyskanych nabytków C. i ks. Mikołaj musiał użyć wielkiej zręczności, by drogą pokłócenia szczepów albańskich jako tako zabezpieczyć swą płd. granicę; przez dłuższy czas wpływ jego na szczepy płn. był ogromny. Nienajlepsze były zato stosunki ks. Mikołaja z Serbją; wpływ tu miała ambicja, żądająca, by C. odegrała większą niż Serbja rolę przy oswobodzeniu reszty ziem serbskich, podległych jeszcze Turcji. Z ostatnimi Obrenoviciami Mikołaj żył w stosunkach zupełnie złych, popierając przeciw nim pretendenta do tronu serbskiego, ks. Piotra Karadjordjevicia (późniejszego króla Piotra I), za którego wydal jedną ze swych córek. Liczni działacze polityczni czarnogórscy żądali jednak jak naj-przyjażniejszych stosunków z Serbją, a ci, którzy znaleźli się na emigracji w Serbji, wskutek narażenia się Mikołajowi, propagowali stamtąd hasło zjednoczenia C. z Serbją. Ruch ten wzmocnił się po objęciu tronu serbskiego przez Piotra I, z którym jego teść również się rychło poróżnił. Ludność C. odczuwała jedność narodową z Serbją coraz silniej i zwołany w 1905 r. pierwszy parlament C. nazwał się „serbską skupsztiną C.“. Rząd dążył jednak do zachowania odrębności politycznej C. Wspólnie jednakże z Serbją C. protestowała przeciw aneksji Bośni i Hercegowiny, jdko przeciw pogwałceniu narodowych praw serbskich (6. X, 1908 r.), żądając zarazem uwolnienia C. od ograniczeń demilitaryzujących jej wybrzeże (art. 29 traktatu Berlińskiego). Dzięki pośrednictwu króla Włoch, a zięcia ks. Mikołaja żądarue to spełniono (5. i 8. IV. I9°9 ^r-) i pełna suwerenność C. nad wybrzeżem została jej