Magazyn64001

336

GEOGRAF JA

(1801—1889), prof. uniwersytetu w Santiago w Chile oraz autor pierwszej szczegółowej i na licznych spostrzeżeniach osobistych opartej mapy geologicznej tego kraju.

11.    Badania geograficzne w Australji. Na

terenie Australji ze znakomitych podróżników XIX w. wybija się nazwisko Ludwika Leichhardta, badacza wnętrza kontynentu między krajem Arnhema a jeziorem Eyre. W drugiej swojej podróży w r. 1848 zginął tam śmiercią głodową wraz z towarzyszami. Podobnie tragiczni* skończyły się wyprawy E. Kennedy'ego, Roberta Bur-ke’go, W. J. Willsa, jak również Johna Mac Doualla Stuarta, który wprawdzie pierwszy przeszedł kontynent z południa na północ od Adelaidy do portu Darwina, lecz oślepł i umarł z wycieńczenia. Wyprawa Stuarta miała przecież duże znaczenie praktyczne, bo jej szlakiem rząd kolonjalny w latach 1870—72 przeprowadził linję telegraficzną wpoprzek kontynentu. W oparciu o ową linję mogły już działać skuteczniej następne wyprawy badawcze, z którjch najgłośniejsza była braci Forrest z r. 1876. Z Polaków wielkie zasługi około poznania Australji położył Edmund Paweł Strzelecki (1796 do 1873), który po gruntownych studjach w Heidelbergu i Edynburgu poświęcił się pracy eksploracyjnej na Tasmanji i w sąsiedniej południowo-wschodniej części kontynentu. On to najwyższemu szczytowi Alp australijskich dał nazwę „Mount Ko-ściuszko“, a swojem dziełem „The Physical Description of New South Wales, Victoria and Van Diemens Land“, wydanem w Londynie w r. 1846, stworzył grumowne podstawy pod umiejętne geograficzne badanie tych stron.

12.    Badania geograficzne we wnętrzu Azji. Siemionów, Przewalski, Dybowski, Richthofen, Sven Hedin i inni. Poznawanie wnętrza wielkiego kontynentu azjatyckiego w wieku XIX przypada w udziale głównie Rosjanom, Anglikom i Francuzom, aczkolwiek niemałe w tvm względzie zasługi położyli także podróżnicy innych narodowo/ :i, nade-wszystko zaś Polacy w służbie rosyjskiej lub polityczni więźniowie polscy, zesłani przez carat na Sybcrję. Z rosyjskich podróżników XIX wieku wymienimy bodaj A. T. Mid-dendorfa, badacza gór Stanowych i półwyspu Tajmyrskiego (1842); M. Murawiewa, działającego nad Amurem (1854); P. K. Maaka, zapuszczającego się wśród' strasznych mrozów w głąb okręgu Wilujskiego (1854); Piotra Czichaczewa, badacza Małej Azji (1848—53); P. P. Siemionowa (1825 do 1914), zdobywającego dla nauki Ałtaj i Tian-Szan; M. A. Siewiercowa, w latach 1857—1879 badacza Turkiestanu, Kokan-du, Ferganu, Ałtaju, Pamiru i jeziora Issyk-Kul; G. N. Potanina, zwiedzającego w ciągu 17 lat (1876—1893) wszystkie zakątki Mongoł j i a częściowo także Chin i Tybetu; Pawła Piasecki* go, etnografa i przyrodnika, czynnego w Chinach (1:873); M- Piewcowa, kierownika doskonale przygotowanej i zorganizowanej wyprawy na obszary naokół Kuen-Lunu (1888—91); P. K. Kozłowa, docierającego do źródeł rzek Hoang-ho, Mekongu i Jang-tse-kiangu (1899—1909), a następnie (1924) wyjaśniającego wiele zagadek na terenie Mongolji; wreszcie S. Obruczewa, uczonego nam już współczesnego, który w okolicach nad górną Indygirką, uważanych dotąd za równinę i tak przedstawianych na mapach, niedawno odkrył piotężny, bo do 3 300 m spiętrzający się łańcuch wzniesień, nazwany na cześć polskiego badacza Syberji górami Czerskiego.

Z piodróżników polskich, zapuszczających się w niezbadane dotąd strony kontynentu azjatyckiego, należy na czele wszystkich postawić światowej sławy nazwisko Mikołaja Przewalskiego (1839— 1888), oficera rosyjskiego sztabu generalnego. Cztery jego podróże przyniosły olbrzymi wprost dorobek zarówno geograf j i jak i naukom przyrodniczym. Przewalski odkrył nieznane p>asmo górskie Ałtyn Tag, zbadał północną część Tybetu, Dżungarję, Wschodni Turkiestan, określił źródło rzeki Hoang-ho, doszedł do jeziora Lob Noru, a nadewszystko gruntownie po znał Mongoł ję wraz z pustynią Gobi, gromadząc wszędzie ogromne zbiory różnych okazów ze świata przyrody. Stwierdził istnienie dzikiego konia i dzikiego wielbłąda. Miasto Karakoł, w którem u progu piątej swojej podróży zakończył żywot w r. 1888, nazwano na cześć jego Przewalskiem. Znakomitością podróżniczą był także Benedykt Dybowski (1833—1930), zrazu profesor Szkoły Głównej w Warszawie, a od r. 1883 przez lat kilkadziesiąt profesor Uniwersytetu we Lwowie. Zesłany za udział w powstaniu styczniowem na Syberję rozwinął tam wspaniałą działalność badawczą, po-części współpracując z Wiktorem Godlew-