Magazyn6�101

JAPONJA

swej ludności drogą ekspansji ekonomicznej i w r. 1931 przystępuje ona do realizacji programu kontynentalnego, składającego się przedewszystkiem z dwu punktów: a) zawładnięcie rynkami Chin i b) odepchnięcie Rosji od jej baz nad Pacyfikiem, stanowiących w związku z rozwojem lotnictwa stałą groźbę dla J. Pierwszy etap tego programu został zrealizowany przez oderwanie od Chin Mandżurji i części Mongoł j i i utworzenie z tych tery tor j ów całkowicie zależnego od J. państwa Manczoukuo. W ten sposób J. usadowiła się na tyłach Władywostoku i Chabarowska oraz zyskała place d'arme do walki z Rosją na Syberji.

Kontynentalna ekspansja J. nie przestawała niepokoić Ameryki od traktatu w Portsmouth i można przypuszczać, że decyzja Wilsona o przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do wojny była między innemi wywołana chęcią szachowania na przyszłej konferencji pokojowej japońskich roszczeń na Pacyfiku. Rewolucja rosyjska, interwencja aljantów na Syberji, upadek Kołczaka i wreszcie wzrastający zamęt w Chinach, stworzyły na Dalekim Wschodzie sytuację, z której korzyść mogła wyciągnąć jedynie J. Aby temu przeszkodzić, Stany Zjednoczone zwołują w r. 1921 konferencję waszyngtońską, której głównym rezultatem było zlikwidowanie przymierza anglo-ja-pońskiego, ustalenie stosunku ilości okrętów linjowych Anglji, Stanów Zjednoczonych i Japonji na 5:5:3 i zakaz fortyfikowa-nia wysp położonych na wschód od no⁰ dł. wsch. W stosunkach z Ameryką Płn. pozostała niezałatwiona kwestja imigracji japońskiej, którą zaostrzały coraz bardziej ustawy prohibicyjne, a nawet próby wyrzucenia już osiadłych fermerów japońskich. 1 września 1923 r. nawiedza J. straszliwe trzęsienie ziemi, niszczące około 10% majątku narodowego i zmuszające J. na kilka lat do wyłącznego poświęcenia się dziełu rekonstrukcji. Rezultatem tego jest pojednawcza polityka w stosunku do Chin, której wyrazicielem był znakomity mąż stanu i dyplomata, bar. Sidehara. Polityka Sidehary, dążąca do pozyskania Chin jako bazy surowcowej i rynku drogą nawiązania przyjacielskich stosunków z tym krajem, zostaje zaniechana w r. 1927, ustępując miejsca polityce silnej ręki, która w roku I93¹ doprowadza do zajęcia Mandżurji i w marcu 1933 roku do wyjścia J. z Ligi Narodów. Rozpoczął się okres przygotowań do decy

817

dującej rozprawy z Rosją, który polega przedewszytkiem na rozbudowie sieci komunikacyjnej w Mandżurji celem zapewnienia sobie dogodnych transportów. Metodyczną pracę J. przerwały niespodziewanie wypadki międzynarodowe, które zmusiły ją do pośpiesznego działania. Najważniejszą rzeczą były oczywiście procesy gnilne, rozkładające Związek Sowiecki i uniemożliwiające mu bezpośrednią interwencję w ewentualnym konflikcie. Wojna w Hiszpanji oraz powstanie osi Rzym—Berlin zmuszało Anglję do trzymania wpogotowiu wszystkich swych sił na morzu Śródziemnem. Stany Zjednoczone, zaniepokojone ekspansją japońską w Ameryce Południowej, zdawały się przymykać oko na Azję za ewentualne zaniechanie nacisku na ziemie bliższe sobie. Przystępując do walki z Chinami, Japończycy nie spodziewali się zapewne tak silnego oporu, który oczywiście niepomiernie zwiększa koszta ekspedycji. Końcowy rezultat tej walki, której ostatni etap prędzej czy później rozegra się na Syberji, zależeć będzie od tego, czy J. zdoła wcześniej zorganizować Chiny jako rynek zbytu i źródło surowców, zanim jej własne życie gospodarcze ulegnie dezorganizacji, uniemożliwiając dalsze prowadzenie wojny.

Literatura : Allen O. C.: Modem Japan and its Problems. New York 1928. — Bigelmc P.g Japan and her Colonies. London 1923. — Brinkley F.: Japan: ił9 His tory, Arta and Literaturę. Boston 1901—1902.— Brinkley F. and Klkuchl D.:A History of the Japanese People from the Earliest Times to the End of thf Meiji Era. „Encyclopaedia BritannicaNew York 1915.— Buttm H. A.: Trends in Japan*s Trade and Industries. Washington 1929. —- Chamberlain B. SI.: Things Japanese. London 1905. — CJlement E. W.s A Short History of Japan. Chicago 1915. — Fujieatoa fi.: The Becent Aims and Political Deve-lopment of Japan. New Havm 1923. — Oriffim W. E.t The Mikado⁹s Empire. New York 1913. — Tenle? Corsa, the Hermii Nation. New York 1911. — Oubbtna J. H.: The Making of Modem Japan. Philadelphia 1922.— Hura K.:An Introductton to the History of Japan. New York 1903. — Jatcornki J.: Historja Japonji. „Wielka Historja Powszechna". Trzaska, Evert i Michalski. Warszawa 1931. — Tenie; Geograf ja Japonji. „Wielka Geografia Powszechna⁹⁹. Trzaska, Enert i Michalski. Warszawa 1933. — Kuahida T.: War and Arma-ment Tazes of Japan. Oxford_t New York 1923. — Inagaki M.: Japan and the Pacific. New York 1890. — Longford J- H.: The Story of Korea. New York 1911. — Mcgmem W. M.: Modem Japan_t its Poiitical, Muitary, and Industrial Organi-sation. London 1920. — Murdoch J.: A History of Japan. New York 1926. — Nachod O.: Geschichte non Japan. Leipzig 1929—1930. — Okakura K.: The Awekming of Japan. New York 1904. — Pooley A. M.: Japan at the Cr&ssroads. London 1917. — Robertson- Scott W. J.: The Foundahons of Japan. London 1922.—Sansom C. B.: Japan: a Short Cultural History. New York 1931. — Wildee H. E.t Japan in Crisis. New York 1934. — Tenie: Social Currents in Japan, wilh Special Befe-rence to the Press. Chicago 1927. — Yonny A. M.: Japan in recent Times. New York 1929 .

Jan Jaworski.