Magazyn63001

626

LUDNOŚĆ

dujące nagły wzrost umieralności jak wojny, klęski elementarne, albo masowe wędrówki i t. p.

Do tej samej kategorji należą szacunki dla poszczególnych części kraju, oparte na ogólnych szacunkach bieżących, o których mowa była wyżej. Najczęściej bowiem mamy do dyspozycji dane dotyczące wędrówek zewnętrznych, ale nie wędrówek wewnętrznych, wobec czego nie możemy stosować tej metody do oddzielnych części kraju. Rozbija się wówczas całkowity przyrost obliczony dla całego kraju na składniki, przypadające na poszczególne jego części, najczęściej przy pomocy interpolacji.

Na oddzielną wzmiankę zasługują szacunki bieżące, uwzględniające również strukturę ludności według płci i wieku. Punktem wyjścia jest tu znowu spis ludności, który podaje np. liczbę ludności według roczników wieku i płci w określonej chwili. Jeżeli statystyka zgonów podaje co roku liczby zmarłych według takiego samego podziału, możemy bez trudu obliczyć, ile z pośród osób, które w chwili spisu miały np. 20 lat ukończonych, dożyło pewnej określonej daty późniejszej. Wykonawszy takie obliczenie dla każdego rocznika wieku, oddzielnie dla mężczyzn i kobiet, i uwzględniając jeszcze liczby urodzeń w poszczególnych latach po spisie, możemy otrzymać dość dokładny szacunek struktury ludności według płci i wieku na dowolną datę późniejszą. W razie potrzeby i istnienia odpowiednich danych można jeszcze szacunek ten poprawić przez uwzględnienie wędrówek.

Czasami metodę tę modyfikuje się w taki sposób, że zamiast odejmować od liczby osób żyjących w określonym wieku, wykazanych przez spis, rzeczywiste liczby zgonów, mnoży się tę liczbę przez prawdopodobieństwa przeżycia odpowiedniej liczby lat, obliczone na podstawie tablicy wymieralno-ści. Sposób ten wymaga mniejszej ilości rachunków, ale jest naturalnie mniej dokładny.

Szacunki, oparte na tablicach wymieral-ności, mogą być ekstrapolowane na przyszłość. Mając dane liczby ludności poszczególnych grup wieku w chwili obecnej możemy na podstawie tablic wymieralności obliczyć, jaka będzie przybliżona liczebność tych grup po kilku, lub kilkunastu latach. Ażeby obliczyć całkowitą przewidywaną ludność kraju, trzeba jeszcze z pewnych dodatkowych założeń dotyczących przebiegu urodzeń w latach przyszłych.

Przewidywania takie nie mogą być bardzo dokładne i pewne, gdyż opierają się one na założeniu braku zmian umieralności, określonego przebiegu urodzeń i nie uwzględniają zwykle wędrówek, przewidywanie rozmiaru których jest bardzo trudne. Mają one większe znaczenie jako wyraz ten-dencyj rozwojowych ludności w chwili obecnej, niż jako rzeczywiste przewidywania przyszłości. Obliczenia takie dokonywane były w ostatnich czasach w wielu krajach.

Literatura : Bulatcski: Projekt drugiego polskiego spisu powszechnego na tle doświadczeń spisu 1921 roku oraz praktyki zagranicznej. „Kwartalnik Statystyczny”, tom VII, 1930. — Fireka: BerClkerungslehre und BcuOlkerungspolitik. Leipzig 1898. — Giusti: Censimenti Demografici. „Trałtato Elementare di Statistica". Milano 1934. — Biesa: Methodik der Volksz&h-lungen. Jena 1931. — John: Geschichte der Statistik. Stuttgart 1884.—Kleczyńaki: Spisy ludności w Rzeczypospolitej Polskiej. Kraków 1892. — Leraaaeur: La Population Franęaise. T. I. Paris 1889. — Mayr: Statistik und Gesellschaftslehre. Tiibingen 1926.—Meitzen: Geschichte, Theorie und Technik der Statistik. Stuttgart 1903.—Patcińaki i Jabłonowski: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Warszawa 1883.— Willcox: Census. „Encyclopaedia of Social Sciences". T. III. Washington 1935. — Winkler, Kahrałedt, Inama-Stemegg, H&pke, Eisler, 1)0ring: Beuółkerungswesen. „Handwórterbuch der StaatswissenschaftenT. II. Jena 1924. — Winkler: Volk8zdhlungen. „Handwórterbuch der Staatswissenschaften¹¹. T. VIII. Jena 1926. — Wolfe: Population Censuses before 1790. „Journal of the American Statistical Association". New-York 1932. — Wright: The Story and Growth of thz United States Censuses. Washington 1900.

S. Foge/son.

D. HISTORJA, ROZMIESZCZENIE I STRUKTURA LUDNOŚCI.

I. H i stor j a zaludnienia świata i. Uwagi wstępne. 2. Zaludnienie państw starożytnych. 3. Średniowiecze. 4. Czasy nowsze. 5. Rozwój ludności w XIX i XX stuleciach. 6. Rozwój ludności świata 1 poszczególnych kontynentów od 1650 roku, 7. Dynamika rozwoju ludności w różnych krajach i okresach. II. Rozmieszczenie ludności na świeci e. 1. Zaludnienie poszczególnych krajów. 2. Gęstość zaludnienia. 3 Czynniki wpływające na gęstość zaludnienia. III Miasta i ludność miejska. 1. Uwagi ogólne. 2. Miasta starożytne. 3. Miasta europejskie w średniowieczu i w czasach nowszych. 4. Miasta polskie. 5. Wielkie miasta pozaeuropejskie, a) Azja i Afryka, b) Ameryka i Oceanja 6. Ogólna liczba i zaludnienie wielkich miast. 7. Mniejsze miasta i ludność miejska jako całość. IV. Struktura ludności według wieku, płci i stanu cywilnego. 1. Uwagi ogólne. 2. Wiek ludności. 3. Płeć ludności. 4. Stan cywilny ludności. 5. Rodzina jako jednostka demograficzna. V. Ludność według wyznań, języków, narodowości, rasy, przynależności państwowej. 1 Wyznania. 2 Języki. 3 Narodowość, pochodzenie plemienne, rasa. 4. Przynależność państwowa, miejsce urodzenia.