Magazyn64901

745

LUDNOŚĆ

dza, że w danym wypadku niema podejrzenia o taką przyczynę śmierci, w której konieczna jest interwencja prawa (zabójstwo, samobójstwo, śmierć spowodowana czyjemś niedbalstwem, przestępcze poronienie i t. p.) lub władz sanitarnych (choroby zakaźne). Drugi odcinek karty powinien zawierać istotną przyczynę zgonu, zgodnie z terminologją naukową i najlepszą wiarą tego, kto ją wypełnia. Ten odcinek jest zaklejany przez lekarza, który przyczynę zgonu wystawia, i przechodzi w takim stanie przez ręce miejscowych władz tylko dla uzupełnienia danych osobistych i przesłania do lekarza powiatowego. Lekarz powiatowy otwiera to świadectwo, sprawdza przyczynę zgonu, w razie potrzeby komunikuje się z lekarzem, który je wystawił celem uzupełnienia i przesyła do naczelnych władz sanitarnych (Ministerstwo Opieki Społecznej) celem naukowego opracowania.

Miasta duże, posiadające biura statystyczne, mogą za pozwoleniem władz centralnych opracowywać świadectwa zgonów we własnym zakresie. Szereg miast z tego przywileju korzysta.

Obowiązująca prawnie ustawa nie została jednak w życie wcielona. Przepisowe karty zgonów mają właściwie tylko miasta. W okręgach wiejskich wiele gmin nie wprowadziło dotąd obowiązkowego wydawania kart zgonów przez lekarzy lub przez oglądaczy zwłok, tłumacząc się brakiem środków, a że lekarzy brak, więc grzebie się często zupełnie bez świadectw, na podstawie tylko ustnych zeznań rodziny lub osób z najbliższego otoczenia osoby zmarłej.

W naszej statystyce przyczyn zgonów,

0    ile mowa o całej Polsce, opieramy się wciąż na wykazach urzędów stanu cywilnego. Statystyka ta jest bardzo niedokładna

1    żadną miarą nie powinna być wyzyskiwana do oceny stanu zdrowotnego kraju.

LJrzędy stanu cywilnego nadsyłają do Głównego Urzędu Statystycznego co kwartał imienne wykazy zgonów, w których obok każdego imienia podana jest przyczyna zgonu. W miastach na terenie całego kraju urzędnicy stanu cywilnego wpisują do swoich ksiąg przyczynę zgonu podawaną przez lekarzy, wszystkie bowiem miasta z obowiązku zaprowadziły u siebie świadectwa lekarskie. Na wsiach jednak wobec braku lekarzy większość ludności z pomocy fachowej w chorobie nie korzysta i o przymusie świadectw lekarskich nie może być mowy. W byłym zaborze austrjackim istnieją z dawnych czasów laicy oglądacze zwłok; w pozostałych dwóch zaborach jeżeli niema świadectwa lekarskiego, urzędnik stanu cywilnego opiera się na ustnem oświadczeniu osób, zajmujących się pogrzebem. Rozpoznania w takich przypadkach są z reguły bardzo niedokładne, a często rażą swoim analfabetyzmem. Często się spotyka określenia tego rodzaju, jak: duszność, słabość, śmierć naturalna, choroba wewnętrzna. Nie brak określeń zgoła humorystycznych.

Zresztą i dobre rozpoznania wskutek podwójnego ich przepisywania ze świadectwa lekarskiego do księgi stanu cywilnego, a z ksiąg tych do kwartalnych wykazów, w dodatku przez ludzi nie obeznanych z terminologją lekarską, ulegają niejednokrotnie skażeniom. Stąd naszą statystykę przyczyn zgonów w porównaniu z innemi krajami należałoby uważać za jedną z najsłabszych. Za okres naszej niepodległości te bardzo

TABLICA 5.

ZGONY WEDŁUG PRZYCZYN W MIASTACH LICZĄCYCH PONAD iooooo MIESZKAŃCÓW W POLSCE W LATACH 1934—1936.

Przyczyny zgonów	Zgony na 10 000 mieszkańców
	1934	*935	1936
O g ó ł e ir . . .	110.3	iii,6	109.7
Dur brzuszny . rzekomy . . .	1,0	0,8	o,8
Dur osutkowy......	0,0	0,0	0,0
Odra...........	0,3	0.3	0.3
Płonica..........	0.5	°.4	0,6
Krztusiec.........	0.5	°>4	°,7
Błonica : dławiec .....	1,1	0.7	0,8
Grypa ..........	0,6	0,8	0.4
Czerwonka.........	0,1	0,0	0,1
Inne choroby nagminne . . .	1,1	1.2	*.5
Gruźlica narz. oddechowych .	14,8	13.9	13.4
Pozostałe postacie gruźlicy . .	2,0	*.7	*.9
Rak i inne nowotwory złośliwe	10,0	9.8	10,4
Zapalenie opon mózgowych	*.4	1,2	1,1
Udar i rozmiękczenie mózgu .	4.3	5.0	4.8
Choroby serca.....	18,8	20,9	19.8
Choroby narządów oddech. . .	2,7	3.*	2.7
Zapalenie płuc.......	11,2	**.3	10,4
Choroby przewodu pokarmo-
wego (z wyłączeniem raka) .	6,5	5.3	5.7
w tem u dzieci do 2-ch lat .	4.1	3.0	3.6
Marskość wątroby.....	0,2	0,2	0,2
Zapalenie nerek......	1.8	1.9	1,6
Choroby ciąży i porodu . . .	0,8	0,8	0,9
Wątłość wrodzona 1 wady roz-
woju..........	5.3	5.8	5.6
Uwiąd starczy.......	6,i	6.3	5.7
Śmierć gwałtowna.....	2,6	2,6	2,6
Samobójstwo	2.5	2.3	2,2
Inne choroby.......	*1.5	*2,3	12,9
Choroba niewiadoma ....	2,1	2.5I	2,6

48

Encyklopedja nauk politycznych