Magazyn65801

754

LUDNOŚĆ

mów“ z Anglji w XVII stuleciu, która położyła początek kolonizacji dzisiejszych Stanów Zjednoczonych (r. 1607). Przez długi czas jeszcze głównym czynnikiem kolonizacji Ameryki północnej była emigracja polityczna i religijna z Anglji, obok innych rodzajów wędrówek przymusowych,

0    których niżej.

e) Inne rodzaje wędrówek przymusowych. Zaludnienie kolonij pozaeuropejskich od samego początku opierało się w znacznym stopniu na immigracji przymusowej. Jedną z jej form była deportacja skazańców do kolonij na roboty przymusowe. Już Kolumb w r. 1497 zabrał ze sobą partję skazańców na wyspy Antylskie; Portugalczycy od XV stulecia wysyłali skazańców do swych kolonij afrykańskich, później do Bra-zylji, później znowu do Afryki. Szczególnie szeroko rozbudowała system deportacyj karnych do kolonij Anglja: w r. 1619 wysłano do Wirginji pierwszą partję kobiet lekkiego prowadzenia (100 osób), później kontynuowano wysyłanie skazańców

1    różnych wykolejeńców do kolonij północnoamerykańskich aż do usamodzielnienia się ich w r. 1776. Wówczas zaczęto kierować deportowanych do Indyj Wschodnich i na Antylle, po odkryciu zaś Australji, nowy kontynent stał się głównym ośrodkiem kolonij karnych. W ciągu 50 lat (1787—1836) do samej tylko Nowej Południowej Walji deportowano 75 tysięcy osób. W r. 1840 zaprzestano deportacji do Australji, skierowano je natomiast do Tasmanji, gdzie w r. 1850 na 67 tysięcy ludności białej było 30 tys. skazańców. Deportacje z Anglji zniesiono dopiero w r. 1857.

We Francji deportacje kierowano do Gujany (zniesione dopiero w r. 1936) i na Nową Kaledonję. Największe rozmiary przybrały deportacje w Rosji przedwojennej, ale główna ich masa przypada na wiek XIX i XX (ob. niżej, p. III, 1).

Drugą formą migracyj przymusowych był wywóz niewolników-murzynów z Afryki. Rozpoczął się on w XVII stuleciu, na skutek nieudanych prób zmuszenia tubylców amerykańskich do pracy przymusowej w kopalniach i na plantacjach. Próby te dziesiątkowały ludność tubylczą, wobec czego zwrócono się do innego źródła pracy przymusowej. Dokładne rozmiary tego swoistego wywozu z Afryki nie są znane; ogólną liczbę murzynów, wywiezionych przez handlarzy niewolnikami do połowy XIX stulecia szacują na około 20 miljonów. Wyprawy niewolnicze Europejczyków i Arabów były niewątpliwie główną przyczyną zmniejszania się ludności Afryki w wiekach XVII i XVIII.

Immigracja murzynów do Ameryki pozostawiła trwałe ślady w postaci ogromnej domieszki krwi murzyńskiej w Ameryce południowej i środkowej oraz dziewięrio-miljonowej ludności murzyńskiej w Stanach Zjednoczonych. Te ostatnie zresztą dopiero w XIX stuleciu stały się głównym rynkiem zbytu niewolników: w r. 1790 liczba murzynów w Stanach Zjednoczonych wynosiła tylko */« miljona.

III. Wędrówki międzynarodowe w czasach nowszych.

1.    Uwagi ogólne. Wiek XIX był okresem szczególnie szybkiego wzrostu natężenia ruchów migracyjnych. Aczkolwiek nie miały one naogół charakteru wędrówek powszechnych, jednakże rozmiary absolutne, t. zn. liczba osób wędrujących, były znacznie większe niż w okresach poprzednich. Niezmiernie szybki rozwój wędrówek w XIX stuleciu kształtował się pod wpływem wielu czynników, z pośród których najważniejszemi były: rozwój gospodarki kapitalistycznej w Europie, rozwój kolonizacji Nowego Świata, udoskonalenie środków komunikacji oraz prawie całkowita wolność wędrówek. Przeważającym typem wędrówek stała się emigracja zarobkowa, o charakterze dobrowolnym, rekrutująca się z pośród chłopów, robotników i drobnomieszczaństwa. Czynniki natury politycznej, religijnej i rasowej grały rolę znacznie mniejszą z demograficznego punktu widzenia.

Taki stan rzeczy trwał do wielkiej wojny. Z chwilą jej wybuchu sytuacja zmieniła się w sposób zasadniczy: sama wojna wywołała naturalnie olbrzymie ruchy migracyjne o charakterze przymusowym; w okresie powojennym zaś najbardziej charakterystyczną cechą ruchów migracyjnych był fakt ich regulowania, pozbawienia ich przedwojennej swobody i spontaniczności. Rola czynników politycznych i rasowych również się znacznie zwiększyła. W ten sposób staje się konieczne oddzielne rozpatrzenie tych trzech okresów historji wędrówek od początku XIX stulecia.

2.    Główne ogniska emigracji przed wielką wojną, a.) Europa jako całość. Emigracja