Magazyn64401

840

MAJĄTEK PAŃSTWOWY

wienie i oszacowanie majątku Państwa Polskiego zostało dokonane na polecenie Ministerstwa Skarbu przez inż. Stanisława Kruszewskiego. Inwentarz oparty został na ankiecie i materjałach, zebranych od poszczególnych władz państwowych, wartość poszczególnych objektów majątkowych została oszacowana oraz został podany stan zadłużenia, pozwalając tern samem na obliczenie majątku państwowego brutto i netto. Inwentarz sporządzony został według stanu na i stycznia 1927 r.

W obliczeniach majątku państwowego szczególne trudności przedstawia sprawa oszacowania wartości majątku. Inwentarz majątku państwowego zawiera bowiem zarówno dobra i objekty, przedstawiające wartość wymienną (gmachy, grunty, ruchomości i t. p.), jak i objekty nie przedstawiające wartości wymiennej i nie nadające się do sprzedaży, aczkolwiek niewątpliwie użyteczne (drogi, kanały, fortyfikacje, zabytki muzealne i t. p.). Ze względu jednak na całość obrazu majątku państwowego wartość tych objektów jest szacowana. Stosowane są następujące metody:

Wartość brzegu morskiego, wartość rzek — szacowana jest podług wartości wykonanych robót z uwzględnieniem amortyzacji. (Inw. polski, Inw. belgijski). Inwentarz francuski oblicza wartość według skapitalizowanego na 5% dochodu. Wartość dróg obliczana jest z uwzględnieniem wartości ziemi, zajętej pod drogi, plantacyj oraz kosztu robót, kosztu mostów z uwzględnieniem amortyzacji.

Wartość sił wodnych w inwentarzu francuskim jest przyjęta, jako cząstkowa wartość energji zakładów hydraulicznych, które w przyszłości mają przejść na państwo. Inwentarz belgijski nie wymienia sił wodnych. Inwentarz polski nie szacuje wartości sił wodnych, jako nie mających wartości wymiennej, jedynie inwentaryzuje je ilościowo. Wartość bogactw mineralnych inwentarz polski oszacował, kapitalizując na 7% dochód z eksploatacji bogactw mineralnych z uwzględnieniem ilości lat przypuszczalnej eksploatacji. Inwentarz francuski przyjął jedynie wartości sprzedażne kopalń państwowych.

Wartość lasów państwowych w inwentarzu belgijskim przyjęta została w uwzględnieniu wartości ziemi i wartości kubatury drewna rosnących lasów według cen rynkowych na drewno przy zastosowaniu dla ostrożności szacunku 40% redukcji. Inwentarz polski obliczył według podobnej metody, lecz bez stosowania redukcji cen, a nadto potwierdził otrzymane wyniki, obliczając wartość lasów na podstawie kapitalizacji rocznego dochodu ze sprzedaży normalnego, rocznego przyrostu drzewa.

Wartość muzeów, zbiorów obliczana jest z uwzględnieniem wartości budynków i wartości zbiorów. Te ostatnie oszacowane są na podstawie cen, osiąganych za podobne objekty w antykwarniach i na licytacjach dzieł sztuki. Oczywiste jest, iż ceny te mogą służyć tylko jako orjentacyjne. Nadto ze względu na to, że wysokowartościowe dzieła sztuki są rzadko przedmiotami tran-zakcyj i są po wysokich cenach (np. w 1930 r. obraz Memlinga w Gdańsku został sprzedany za 30 miljonów fr.), szacunek wartości dzieł sztuki może być tylko przybliżony.

Wszystkie natomiast dobra wymienne, dla których istnieją ceny rynkowe, oszacowane są w inwentarzach majątków państwowych albo podług cen rynkowych, albo według ceny nabycia z uwzględnieniem amortyzacji.

W zakresie klasyfikacji składników majątku państwowego brak jest ustalonej systematyki. Inwentarze majątku państwowego poszczególnych państw zestawiają majątek ten podług kryterjów technicznych i gospodarczych (rzeki, kanały, drogi, koleje, lasy i t. d.). Systematyczną i rozwiniętą klasyfikacją operuje rachunkowość włoska: majątek dzieli się na dobra domenjalne, posiadane z tytułu zwierzchnictwa — i nie-sprzedawalne (drogi, porty, fortece i t. d.), oraz dobra majątkowe, posiadane z tytułu własności prywatnej i sprzedawalne. Dobra majątkowe zkolei dzielą się na nieruchome i ruchome, a nadto na rozporządzalne i nie-rozporządzalne, oraz rentujące (fruttifieri) i nierentujące. Podział włoski ma tę zaletę, że rozgranicza charakter prawny poszczególnych grup majątku państwowego. Dla badań ekonomicznych wartościowy byłby podział na 3 grupy: majątek służący dla spełniania pozagospodarczych funkcyj przez państwo (objekty wojskowe, gmachy administracyjne, szkoły, muzea, zbiory), majątek służący do obrotów gospodarstwa społecznego (rzeki, kanały, porty, drogi), majątek o charakterze majątku gospodarstw prywatnych (majątki ziemskie, lasy, przedsiębiorstwa). Ze względu na przytoczone poprzcd-