Magazyn6Q301

495

POLSKA

cha powołując się w pismach odręcznych na sojusz polsko-francuski, niechętne stanowisko Francji uległo zmianie i 14. III. konferencja ambasadorów Włoch, Wielkiej Brytanji, Francji i Japonji powzięła decyzję uznania wschodnich granic Rzeczypospolitej. Następnego dnia 15. III. 1923 podpisany został uroczyście przy współudziale posła polskiego w Paryżu Maurycego hr. Zamoyskiego protokół konferencji. Uznanie obejmowało granicę z Rosją, a więc sankcjonowało także nieuznawaną dotąd formalnie suwerenność Polski nad Galicją Wschodnią, oraz granicę z Litwą, kładąc pod względem formalnym kres sporowi

0    Wilno.

11. Rozwój stosunków wewnętrznych do przewrotu majowego. Po uchwaleniu konstytucji zagadnieniem, które dominowało w polityce wewnętrznej, była zastraszająca sytuacja finansowa. Według preliminarza budżetowego na rok 1921 niedobór wynosił 73,8 miljardów marek (208,9 miljardów w wydatkach, a 153,1 miljardów w dochodach). Jan Kanty Steczkowski, piastujący od 26. XI. 1920 tekę ministra skarbu, dążył do złagodzenia ustawy o reformie rolnej, pragnąc uzyskać wzamian od ziemian większą pożyczkę wewnętrzną. Planom tym przeciwstawiły się ostro stronnictwa ludowe, a zwłaszcza grupa Piasta, której szefem był premjer Witos. Steczkowski podał się wówczas do dymisji 13. IX. 1921, co pociągnęło za sobą ustąpienie całego gabinetu. W okresie przesilenia okazało się, że sejm nie jest w stanie wyłonić z siebie większości parlamentarnej, zdolnej do utworzenia rządu

1    wzięcia za jego działania odpowiedzialności. W tych warunkach powstał rząd pozaparlamentarny, popierany głównie przez stronnictwa centrowe, na którego czele stanął Antoni Ponikowski, rektor politechniki warszawskiej i były minister oświaty z czasów Rady Regencyjnej. Najwybitniejszą osobistością w jego gabinecie był Jerzy Michalski, minister skarbu. W przedstawionym sejmowi programie Michalski zapowiedział, że w skarbie polskim zrobi porządek „żelazną miotłą". Program jego wywołał wszakże sprzeciwy ze wszystkich stron. Minister skarbu uważał bowiem za niezbędne dla sanacji finansowej wprowadzenie dzie-sięciogodzinnego dnia pracy, ograniczenia w ustawie o reformie rolnej, olbrzymie oszczędności drogą zniesienia niektórych urzędów i zwolnienia znacznej liczby urzędników, podniesienia istniejących podatków i wprowadzenia dwu nowych, mianowicie podatku od zysków wojennych i podatku majątkowego t. zw. daniny. Skutkiem oporu, niekiedy jawnego, niekiedy ukrytego, ze strony sfer posiadających, stronnictw ludowych i robotniczych Michalski zdołał zrealizować tylko część swych zamierzeń t. zn. przeprowadził tymczasową stabilizację marki. Rygorystycznie traktowana akcja oszczędnościowa wywołała konflikt pomiędzy ministrem skarbu a przedstawicielami wojskowości, którzy dowodzili, że dezorganizowany jest cały polski system obronny. W kwietniu 1922 Naczelnik Państwa załagodził zatarg, doprowadzając do kompromisu pomiędzy ministrami wojny i skarbu. Wkrótce później wszakże marszałek Piłsudski, oceniający bardzo krytycznie całą politykę gabinetu, a zwłaszcza ministra spraw zagranicznych Konstantego Skirmun-ta, któremu zarzucał zbytnią ustępliwość wobec Rosji, udzielił 6. VI. 1922 dymisji rządowi. Rozpoczęło się przesilenie, trwające blisko dwa miesiące, a będące wielką rozgrywką polityczną między Naczelnikiem Państwa a prawicą sejmową. Nie powiodły się zabiegi prawicy o utworzenie na zbliżający się okres wyborczy rządu swego zaufania (nieudane próby Stefana Przanowskiego i Wojciecha Korfantego), jak również zawiodła próba utworzenia gabinetu wyraźnie lewicowego (dziewięciodniowy gabinet Artura Śliwińskiego); przesilenie zakończyło się pewnego rodzaju kompromisem, zapewniającym wszakże niewątpliwe zwycięstwo Naczelnika Państwa. 31. VII. 1922 mianowany został prezydentem ministrów Juljan Nowak, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gabinetowi Nowaka przypadło w udziale przeprowadzenie wyborów do sejmu i senatu. Sejm Ustawodawczy px> uchwaleniu 17. III. 1921 konstytucji uchwalił dopiero 28. VII. 1922 ordynację wyborczą. 5. XI. odbyły się wybory do drugiego sejmu, 12. XI. do senatu. Wybory wykazały rozbicie stronnictw polskich i znaczny wzrost mandatów, uzyskanych przez mniejszości narodowe. Trzy stronnictwa prawicowe: Związek Ludowo-Narodowy, Narodowo-Chrześcijańskie Stronnictwo Ludowe i Chrześcijańska Demokracja poszły do wyborów zblokowane jako Chrześcijański Związek