maistre o papiezu013401

134

„Dobry król, ojciec ludu, zacny człowiek w domu, 1) nie uważał za stosowne użyć względem załogi w Peschiera zasad zwykłej mu'łagod-ności 2). Wszystkich mieszkańców w pień wycięto, gubernatora Andrzeja Riva i syna jego powieszono na murach 3).“

Obacz teraz Juliusza 11 przy wzięciu Mirandoli: zapewne, źe w wielu względach uchybi! swojemu moralnemu charakterowi, a jego wejście przez wyłom, nie koniecznie odpowiadało godności Papieża: ale od chwili, kiedy armaty umilkły, nie miał już nieprzyjaciół przed sobą, dla tego pewien angielski historyk opisujący dzieje Papieża Leona X, zachował nam kilka wierszy łacińskich, w których poeta zręcznie do Papieża wojownika przemawia: „Zaledwie wojna wydana, a jużeś zwyciężcą— ale u ciebie przebaczenie równie szybkie, jak zwycięztwo. Walczyć, pokonać i przebaczyć to dla ciebie jedno. Jednego dnia zabrzmiały wojenne o-krzyki, umilkły nazajutrz, a gniew twój nie trwał dłużćj nad walkę. Imię Juliusza mieści w sobie coś świętego, i zachodzi wątpliwość co w nim przeważa, łagodność czy męztwo 4) ?.“

Bolonia straszliwie obraziła Juliusza II, posunęła się aż do tego stopnia, że stopiła posągi tego wyniosłego Papieża: a jednak kiedy musiała poddać się na łaskę i niełaskę, on poprzestał na groźbach i nałożeniu kontrybucyi; wkrótce potćm Leon X podówczas jeszcze kardynałem mianowany, został legatem w tern mieście i wszystko się uspokoiło 5). Pod ręką Maksymiliana a nawet dobrego Ludwika XII trudniejby sprawa była poszła dla Bolonii.

Czytających historyą z uwagą, i bez uprzedzenia, nie raz u-derzy ta różnica, nawet w Papieżach najmniej odpowiadających

1)    Voltaire, Essai sur les moeurs. etc, tom III chap. CXI1. Ten złośliwy rys zasługuje na uwagę. Nie wychwalam tu dzielności oręża Juliusza II, chociaż oręż Xymenesa zasługiwałby na pochwałę, mówię tu tylko, że wprzódy za nim się poczniemy srożyć na politykę Juliusza li, trzeba zbadać tę, z którą miał do czynienia. Potęgi drugiego rzędu czynią co mogą, sądzi je się dopióro później z czynów, jak gdyby zrobiły były to, co chciały. Nie masz nic pospolitego, równie i niesprawiedliwego.

2)    Hist, de la ligue de. Cambrai, Iiv. I, c. XXV.

3)    Life ant Pontificate of Leo the tenth, by M. William Roscoe. London MOreery, in 8o 1805, tom II chap. VIII p. 68.

4)    Vix bellum indictum est quum vincis, nec ęitius vis

Vincere quam parcas: haec tria agis pariter.

Unń dedit bellum, bellum lux sustulit una,

Nec tibi quam bellum longior ira fuit.

Hoc nomen divinum aliqińd fert secum, et utrum sit.

Mitior anne idem fortior, ambigitur.

(Casanova, post expugnationem Mirandulae. 21 jun, 1511; M. Roscoe, ibid., page 85).

> 5) Roscoe, ibid, chap, IX, page 128.