page0058

48

żeń nazwiemy materyą raczej, niż duchem, poddać analizie zjawiska znane pod nazwą zjawisk duchowych i zobaczyć, czy różnią się od poprzednich.

Spiszmy więc inwentarz ducha. Jako zjawiska psychologiczne wymienić możemy wrażenia, postrzegania, myśli, wspomnienia, rozumowania, wzruszenia, pożądania, wyobrażenia, akty uwagi i woli. Oto jakie na pierwszy ogólny rzut oka zdają się być składniki ducha. Po namyśle, spostrzegamy że te składniki należą do dwóch różnych kate-goryi, których dualizm spostrzedz łatwo, chociaż w rzeczywistości, składniki te są bezustannie połączone.

Pierwszemu z tych składników można dać ogólne miano przedmiotów poznania, przedmiotów znanych; drugi nazwiemy poznawaniem.

Oto kilka przykładów konkretnych, których pobieżna analiza wystarczy dla zrozumienia ich podwójnej natury.

W każdym uczuciu jakiego doświadczamy, są dwie rzeczy: pewien właściwy stan lub przedmiot który znamy, i akt poznawania go, odczucia, uświadamiania, innemi słowy; każde uczucie składa się z wrażenia i z poznania. Tak samo we wspomnieniu jest pewien obraz z przeszłości i fakt zasadzający się na uświadomieniu sobie tego obrazu. Jest to innemi słowy odróżnienie pojmowania od przedmiotu pojmowania. Tak samo, każde rozumowanie musi mieć materyał do rozumowania, niezależnie czy materyałem tym będą fakty czy idee. To samo tyczy się pożądania, zachcenia, rozmyśla-

http://rcin.org.pl