page0074

48 Mięczaki: Ślimaki: Płucaki lądowe. Płucaki wodne.

szczone przed sercem; rożków 1 lub 2 I Rząd ten dzielimy na 2 podrzędy: 1) Płu-pary. Okrągło 6000 gatunków żyjących caki lądowe (Śtylommatophora) i 2) Płu-i 600 kopalnych.    | caki wodne (Basommatophora).

1 Podrząd. Płucaki Lądowe (Śtylommatophora)

Nagie lub ze skorupą; 2 pary pustych wysuwalnych rożków; oczy na wierzchołku tylnych rożków.

l Rodzina. Ślimakowate (Heli-cidae).

Skorupa spiralnie skręcona; szczęki pół-księżycowate, mocne; ząbki tarki czworoboczne. Jest to bardzo obszerna rodzina, obejmująca ⁵/₆ wszystkich płucaków (5000 gatunków żyjących i przeszło 400 kopalnych), tu należy większość naszych.

Rodzaj Ślimak (Helix).

Najważniejszy w całej rodzinie i najobfitszy w gatunki w całym typie mięczaków, obejmuje bowiem okrągło 3000 gatunków żyjących (to jest połowę wszystkich płucaków) i 200 kopalnych. Rozpowszechniony jest na całej kuli ziemskiej; dużo gatunków jadalnych, zwłaszcza w Europie płd. U nas znajduje się przeszło 30.

Tab. 15 fig. 7. Ślimak sadowy cz. winniczek (Helix pomatia), największy z europejskich (wys. i szer. skorupy po 4 — 5 cm), o dużej krągławej skorupie z 5 ciemniejszemi pasami. Pospolity wszędzie po lasach, zaroślach, ogrodach, zwłaszcza na gruncie wapnistym. Składa w końcu lata jaja (wielkości 6 mm) kupkami po 60—80 w dołkach, które sam wygrzebuje i później zasypuje ziemią; młode lęgną się po miesiącu. Na zimę zamyka skorupę umyślnie wytwarzającem się wieczkiem.

Tab. 15 fig. 8. Ślimak zaroślowy

(Helix nemoralis), znacznie mniejszy (wys. skór. 17 mm, szer. 23 mm); skorupa okrągława, żółtawa lub brunatna z 5 ciemniejszemi pasami i czarno-brunatno obwiedzionym otworem. Również bardzo pospolity u nas i wogóle w Europie; przebywa w miejscowościach nieco suchszych; tu i owdzie jadalny.

Z nie naszych zasługuje na uwagę afrykańska achatina (Achatina), największy ślimak lądowy (dł. do 20 cm, jaja do 2,5 cm), z wyglądu przypominający naszego ślimaka sadowego.

2 Rodzina. Ślinikowate (Limacidae).

Nagie, o ciele wydłużonem, płaszcz na plecach tworzy rodzaj tarczy, w której wnętrzu ukryta jest niedokształcona skorupa. Koło 100 gatunków żyjących i kilka kopalnych; u nas dość pospolite.

Tab. 15 fig. 9. Ślinik leśny (Arion empiricorum), duży (dł. 13 — 15 cm, szer. 1,8 — 2,5 cm) z grubo siatkowanym grzbietem i otworem oddechowym w przedniej części prawego brzegu tarczy; ubarwienie czerwono-pomarańczo-we lub ciemno-brunatne, niekiedy czarne, obwódka nogi zawsze czerwona. Pospolity w lasach, zaroślach, ogrodach i na łąkach.

2 Podrząd. Płucaki Wodne (Basommatophora).

Zawsze ze skorupą; 1 para kurczliwych ale niewciągalnych rożków; oczy u ich nasady. Słodkowodne.

Rodzina Nieruchowate (Limnaeidae).

Najważniejsza rodzina w tym podrzę-dzie. Skorupa cienka, rogowa, spiralnie

skręcona, o otworze z ostrym brzegiem, Pływają tuż pod powierzchnią wody, nogą do góry. 400 gatunków, w tern dość znaczna liczba naszych.

Tab. 15 fig. 10. Nieruch cz. błotniarka stawowa (Limnaea stagnalis), wielkości średniej (wys. skór. 3 —6 cm,