page0080

52

Mięczaki: Ślimaki Tyłoskrzelne. Małże.

niasto ku tyłowi, przednia w kształcie pionowej płetwy; głowa duża z ryjkiem i 2 rożkami, a przy nich dobrze rozwinięte oczy i duże pęcherzyki słuchowe; język uzbrojony tarką z 7 rzędami długich kolców. Zamieszkują przeważnie morza zwrotnikowe, pływają wolno, grzbietem do dołu; drapieżne i bardzo

żarłoczne; karmią się rybami, rakami, meduzami; 60 gatunków⁷ żyjących i trochę kopalnych.

Tab 16 fig. 18. Chybotka śródziemnomorska (Carinaria mediterranea), dość duża (dł. do 20 cm), z cienką, brózdo-waną skorupą, nakrywającą ciało niby czapeczka. Morze Śródziemne.

4 Rząd. Tyłoskrzelne (Opistobrancliiata).

Morskie, przeważnie nagie lub ze szczątkową skorupą; skrzela umieszczone pod płaszczem albo też zewnętrzne, wprost na grzbiec e, zawsze z tyłu za sercem; niektóre nie mają wcale skrzeli i oddychają całą powierzchnią skóry; rożków 1 lub 2 pary. Łażą po dnie lub pływają grzbietem do dołu; karmią się drobnemi żyjątkami morskiemi lub glonami. 900 gatunków⁷ żyjących i przeszło 300 kopalnych.

Tab. 16 fig. 19. Ożada pospolita

(Apiysia depilans), dość duża (dł. 20—

25 cm), z 2 parami rożków, nogą, wyciągniętą w śpiczasty ogon, skrzelami ukrytemi pod płaszczem i giętką, przezroczystą skorupą wewnątrz płaszcza; wydziela purpurowy sok. Pospolita w mo -rzu Śródziemnem.

Tab. 16 fig. 20. Pądra brodawko wata (Doris pilusa), mała (dł. 2,5 - 3 cm), z 1 parą rożków, umieszczoną na grzbiecie, bez skorupy, z 8 piórkowa-temi skrzelami zewnętrznemi w tylnej części grzbietu. W Bałtyku.

IV. GROMADA.

Małże (Lamellibranchiata s. Acephala).

Ciało bocznie ścieśnione, bezgłowe, z 2-płatowym płaszczem i 2-klapo wą skorupą, oraz dużą, przeważnie klinowatą nogą. Z boków między ciałem a płatami płaszcza znajduje się z każdej strony po parze blaszkowa-tych skrzeli. Zprzodu otwór gębowy bez szczęk i języka, z orzęsionemi płatkami.

Brzegi płaszcza mają wycięcia, wskutek których powstają między niemi szpa ry: jedna (w dole) dla nogi, i 2 w tyle— jedna nad drugą: z nich dolna (otwór oddechowy) wprowadza wodę do ja my skrzelowej, a zarazem pokarm do gęby; górna (otwór stekowy) wyprowadza wodę uchodzącą ze skrzeli oraz wydzieliny zwierzęcia. U niektó rych małżów brzegi płatów płaszcz;* zrastają się na stałe, a oba otwory tylne są wtedy stale rozdzielone i wycią

gnięte w 2 rurki czyli cewki albo syfony.

Skorupa składa się z 2 połówek, odpowiadających 2 płatom płaszcza i złączonych ze sobą sprężystem wiązadłem; miejsce ich połączenia zowie się zawiasą; u bardzo wielu małżów brzeg jednej skorupy posiada tam ząbki, które wchodzą w zagłębienia drugiej. Od jednej do drugiej połówki przebiegają mięśnie (1 lub 2), które, kurcząc się, przybliżają do siebie obie połówki i zamykają skorupę; miejsca ich przytwierdzenia widać jako krągłe wciski (1 lub 2) na wewnętrznej powierzchni każdej połówki skorupy. Powierzchnia ta pokryta jest gładką warstwą perłową, na której mogą powstawać okrągławe zgrubienia, zwane perłami.

Z narządów zmysłów znajdują