page0132

128

Giną tez więzy przyjaźni, szacunku, miłości, współczucia i litości, przyzwoitości lub dobrego wychowania między waryatami. Jedynie siła jest dla nich prawem zwłaszcza, gdy niema przy nich istoty, któraby obok siły sercem panować umiała nad nimi; bo nie brak psychiatrów, którzy prócz zwykłych środków leczniczych zalecają użycie środków moralnych, duehowych.

I jakżeż, czyż tylko wypociny lub gruzełek wędrujący krwi sprowadza tak fatalne skutki? Chyba że nie. Zdrowie bowiem i siła duszy, że się tak wyrażę , polega na harmonii, na zgodzie wszystkich jej władz, tak organicznych jak duchowych; jej zatem choroba, jak poniekąd trafnie wyraża się Lukrecyusz: Desipientia fit, quia vis anitni atąue cmimae con-turbatur (vers. 98), winna polegać na braku równowagi między temi wdadzami, na przewadze jednej części władz nad drugą, dajmy na to, zmysłowych władz, które chcą rządzić i kierować rozumem, zamiast co same jego wędzidłu podlegać winny. To właśnie zachodzi w obłędzie, gdzie rozum staje się niezdolnym do kierowania niższymi władzami. Skądże jednak to pochodzi, że rozum traci władzę nad niższymi władzami? Zaraz to wytłumaczę.

Zdarza się nieraz spotkać z definicyą obłędu, jako: „snu człowieka na jawie". Jestto określenie niekoniecznie jasne, bo przypuszcza, że sen jest zjawiskiem samem przez się bardzo zrozumiałem, podczas gdy on niemniej tajemniczy jak obłęd. Ale, że w powyższej definicyi dużo jest prawdy, przeto należy ją tylko lepiej wyświetlić przez porównanie snu z hal-luncynacyą ').

Podniecenie organów czucia, jakeśmy wspomnieli, może w nas wywołać obrazy przedmiotów, którym nie odpowiada rzeczywistość, jak np. postaci zwierząt różnych, osób, albo słyszenie krzyków, śpiewów, koncertów itd., które tylko w wyobraźni przedstawiają się jako rzeczywiste. Duch jednak

‘) Patrz Gutbertel op. c. 79—81.

http://rcin.org.pl