page0133

96 Skorupiaki Pancerzowce: Dziesięcionogi (Długoodwłokowe. Krótkoodwłokowe).

96 Skorupiaki Pancerzowce: Dziesięcionogi (Długoodwłokowe. Krótkoodwłokowe).

Ryc. 49. Przekrój przez przednią część ciała raka: a — jama ciała, b—ścianki ciała, c—jama skrzelo-wa, d — boki pancerka, e—skrzela, /— nasada nóg.

5 par, z pazurem lub kleszczami; nogi odwłokowe widlasto-dzielne, na nich samice noszą jajka.

Przeważnie morskie, dużo głębinowych. Przeszło 2000 gatunków żyjących i 100 kopalnych, rozmieszczonych w 2 podrzędach: 1) Długocdwłokowe (Macrura) i 2) Krót koodwłokowe (Brachyura).

1 Podrząd. Długoodwłokowe (Macrura).

Ciało wydłużone z długim odwłokiem, wyciągniętym do tyłu i zakończonym wa-chlarzowatą płetwą, utworzoną z rozszerzonych nóżek ostatniej pary. Wyłącznie wodne, pływają doskonale, na lądzie chodzą powoli.

Tab. 29 fig. 2. Rak rzeczny (Asta-cus fluyiatilis), wielk. śred. (dł. 10—12 cm), ciemno-oliwkowy; I para nóg właściwych z dużemi kleszczami, II i III z małemi. Pospolity w całej Europie, w wodach słodkich, zwłaszcza z dnem mulistem; karmi się padliną i drobne-mi zwierzętami; jadalny; po ugotowaniu zmienia barwę na czerwoną.

Tab. 29 fig. 3. Homar pospolity

(Homarus Yulgaris), duży (dł. 30—45 cm), z postaci podobny do poprzedniego, o kleszczach z ząbkami; po ugotowaniu czerwienieje również. W morzach Europy, zwłaszcza u wybrzeży Niemiec i Norwegji. Jadalny; stanowi ważny przedmiot połowu i handlu.

Tab. 29 fig. 4. Langusta cz. Ocięż-nik pospolity (Palinurus yulgaris), duży (dł. 30 — 40 cm), pancerz gruby i twardy z kolcami, rożki bardzo długie; nogi również, wszystkie bez kleszczy, tylko z pazurami. Morze Śródz. i Atlantyk u wybrzeży Francji, Anglji i Irlandji; karmi się głównie mięczakami; jadalny.

Tab. 29 fig. 5. Garnęła cz. krewetka zielona (Crangon yulgaris), mała (dł. 5—6,5 cm), ciało ścieśnione z boków; pancerz delikatny, giętki, z kolcami zprzodu; rożki bardzo długie; I i II para nóg z małemi kleszczami. Pospolita w morzach Europy; występuje gromadnie; pływa bardzo szybko; jadalna; ugotowana nie czerwienieje.

Tab. 29 fig. 6. Pustelnik biernatek

(Eupagurus bernhardus), wielk. śred. (dł. 12 — 15 cm), brunatno-żółty lub czerwonawy z miękkim odwłokiem, który trzyma schowany w pustych skorupach mięczaków; I para nóg duża, z kleszczami; ostatnia para nóg tułowiowych zmarniała i zwrócona wstecz, służy do przytrzymywania skorupy, w której jest schowany odwłok. Morze Północne i Bałtyk; pospolity; na skorupie, w której mieszka, osiedlają się często ukwiały (p. niżej); jadalny.

2 Podrząd. Krótkoodwłokowe cz. Kraby (Brachyura).

Ciało krótkie, szerokie, krągławe lub kanciaste; odwłok krótki, bez płetwy, pod-gięty pod tułogłowie; rożki krótkie; nogi chodne, mocne. Przeważnie morskie, doskonale pływają, ale zazwyczaj także i biegają zwinnie, zwłaszcza bokiem; jest pewna liczba lądowych i słodkowodnych. Należą do najzmyślniejszych skorupiaków.

Tab. 29 fig. 7. Kieszeniec chodacz-nik (Cancer pagurus), wielk. śred. (dł. 9—12 cm), z tułogłowiem zaokrąglo-nem. Bardzo pospolity w morzach Europy, zwłaszcza w Północnem; jadalny.

Tab. 29 fig. 8. Pątnik lądowy cz. turlulu (Gecarcinus ruricola), wielk. śred. (dł. 7 — 8 cm), z tułogłowiem 4-kaó-ciastem i silnemi kleszczami. Indje Zachodnie; mieszka w podmokłych dziu-