page0176

166

dzieła o „Zmysłach i Inteligencyi ‘. W całej metafizyce Arystotelesa panuje odróżnienie między kształtem a materyą; odróżnienie to zapożyczone jest z najpospolitszego faktu wyczuwalnego świata, z kształtu przedmiotów stałych. Możemy wymienić substancyę, nie zajmując się kształtem, jaki ona przybiera, i możemy nazwać kształt nie troszcząc się o substancyę, która kształt ten przyobleka. Ale odróżnienie to jest czystą abstrakcyą; bo istotnie nie może istnieć realny rozdział między kształtem a materyą; niema kształtu bez materyi, ani ma* teryi bez kształtu. Oba terminy są współrzędne; każdy zawiera w sobie drugi, i żaden nie może być urzeczywistniony ani dokonany bez drugiego. Każda substancya indywidualna rozpatrywana być może z potrójnego punktu widzenia: 1) co do kształtu, 2) co do materyi, 3) i co do związku kształtu i materyi. Związek ten jest dopiero jednością, która przenosi nas z dziedziny logiki i abstrakcyi w dziedzinę rzeczywistości.

Arystoteles uznaje różnicę stopnia między tymi dwoma logicznymi współrzędnikami. Kształt jest wyższym, szlachetniejszym, pierwszym co do godności, bardziej zbliżonym do istoty doskonałej; ma* terya jest niższa, skromniejsza, dalsza od doskonałości. Z powodu tej niższości w hierarchii, ma-terya często przedstawioną bywa, jako druga czyli correlatum, podczas gdy kształt jest pierwszym, czyli relatum. Ta różnica stopnia jest tak silnie zaznaczona, że dwa te współrzędne elementy pojmowane być mogą i w formie innej, w formie po-

http://rcin.org.pl