page0448

NAZEWNICTWO OBSZARÓW POGRANICZNYCH

prymarne tworzono rzadko. Byty one równe określeniom obiektów wodnych, jak Sumpf Teich, Moos. Nazwy komponowane tworzono od wyrazów apelatywnych i nazw własnych. Można je podzielić na grupy, w których człon wyróżniający utworzono od: 1. apelatywnych określeń wody i jej zbiornika, np. Modder See, por. niem. Modder 'błoto⁷, See 'jezioro⁷; Sumpf See, por. niem. Sumpf'błoto, bagno⁷; Moor See, por. niem. Moor 'bagno, torfowisko⁷; Moos Teich, por. niem. Moos 'bagno porosłe mchem⁷; 2. wyrazów mówiących o cechach charakterystycznych obiektów, np. Kleiner See, Klarer See, Tiefen See, Stiller See, Stein See itd.; 3. kolorów, np. Rot See, Schwarzer See, Griiner See, Weisser See; 4. nazw roślin, np. Fichtenbruch, Erlen See, Eihen See, Linden See; 5. zwierząt, np. Forellen Bach, Karpfen Teich, Hirsch See; 6. nazw własnych wsi, innych zbiorników wodnych i obiektów terenowych, np. Buchwalder See, por. n. wsi Gross Buchwalde, dziś Bukwałd; Elsauer See, od niem. Elsau, dziś Olszewnik. Jako człony utożsamiające najczęściej w niemieckich nazwach wód płynących występują: Fliess, Fluss, Graben, Bach, Kanał, a w nazwach wód stojących: See, Teich, Bruch, Moor.

Ze względu na sposób połączenia członów niemieckie nazwy komponowane to zrosty, złożenia i zestawienia. Formę zrostów mają takie nazwy, jak Balgenteich, Schlangenbruch, Sperlingsfliess, a formę złożeń np. Dorfteich, Oberteich, Schwarzfliess. Analizując zapisy można obserwować niestabilność strukturalną nazw, polegającą na przechodzeniu zrostów w złożenia, np. Crumensee 1348, Krumm See 1869, dziś Krumzy.

Część niemieckich nazw wodnych zachowała się tylko w dokumentach historycznych, np. dopływ rzeki Elbląg: das flyes hoppenbeke 1386, Hoppenbeck 1789, od dniem, hoppen, gniem. Hop fen 'chmiel; Humulus lupulus⁷ i Becken 'zbiornik, niecka⁷, dniem. Beek(e) 'strumień, potok⁷; strumień w pobliżu Księżna: et aquam que dicitur iuncfrow 1332, trans flumen Jungfrouw dictum 1346; lewy dopływ rzeki Dzierzgoń: Verloren Wasser ok. 1700, od niem. verloren 'stracony, zgubiony⁷, Wasser 'woda⁷; dopływ Baudy: Schoenflis 1328, Schonflis 1576, od niem. schón 'piękny, ładny⁷ i Fliess 'strumień, potok⁷.

NAZWY TERENOWE

Mikrotoponimy niemieckie to w większości twory zarejestrowane dopiero w XX w. Są to nazwy równe apelatywom — prymarne i złożone. Nazwy prymarne mają znaczenie topograficzne: Insel, Fichte, Trift, dzierżawcze: Weiss, Friede, i kulturowe: Denkmal, Scheune, Sportplatz.

444