page0450

NAZEWNICTWO OBSZARÓW POGRANICZNYCH

puszcz przygranicznych z dużym udziałem ludności polskiej. Intensywny rozwój osadnictwa w XVI i XVII w. spowodował polonizację południowej Warmii i Mazur. Proces ten został przerwany przez rozbiór Polski w 1772 roku.

NAZWY OSOBOWE

Polskie nazwy osobowe zostały przeniesione z innych ziem Polski. Po 1525 r. przybywali do Prus i na Warmię głównie uciekający przed uciskiem chłopi pańszczyźniani, służba dworska i biedota miejska, podczas gdy w emigracji polskiej w okresie krzyżackim przeważała drobna, mazowiecka szlachta zagrodowa. Nazwiska polskich osadników spotykane w spisach, dokumentach i na cmentarzach były zapisywane w formach substytucyjnych, natomiast imiona prawie bez wyjątku w wersji niemieckiej. Przykładowo nazwisko mieszczanina z Węgorzewa Kopeć, por. stp. n. os. Kopeć, od kopeć 'czad', zapisano jako Christoph Koppetsch 1704, Michel Kopetzsch 1710, Smuel Kopetsch 1754. Najczęstszym sposobem określania ludzi było imię z nazwiskiem. Tylko tak nazywano mieszczan z Węgorzewa, a na terenie komornictwa olsztyńskiego od XVI do XIX w. zanotowano tylko jeden przypadek określania osoby wyłącznie imieniem. Imiona lub przezwiska polskich osadników stawały się nazwiskami, np. Będzisz, por. Gottfried Bandisch 1770; Racibor por. Hans Radzibor 1696, Wilhelm Razibor 1700, dziedziczonymi przez stulecia, por. np. polskie nazwiska mieszczan z Węgorzewa: Napora, por. Hans Napora 1681, Andres Naporra 1706, Michel Naporra 1728, foh. Friedr. Naporra 1738, fohann Naporra 1762, Johann Napora 1766; Szafran, por. George Saffran 1658, Andres Georg Saffran 1703, fohann Saffran 1750, fohann Saffran 1784, Gottfried Saffran 1796, fakob Saffran 1819.

W nazwiskach polskich zapisywanych nieprzerwanie w ciągu wieków można obserwować postępujący proces zmian fonetyczno-gra-ficznych, powodujący powolne zacieranie polskich struktur słowotwórczych, np. nazwisko Olek zapisywano jako Michael Olcke 1746, Thomas Olek 1793, Gottlieb Olk 1840; nazwisko Olszak jako Andreas Olschaik 1683, Michel Olschack 1708, Christian Oeltze 1762, por. stp. n. os. Olsza. Wzmożony od połowy XIX w. proces germanizacji ludności polskiej sprawił, że wiele nazwisk polskich zaginęło lub uległo daleko posuniętym procesom substytucyjnym.

446