page0745

737

Rzymska literatara — Rzymska mitologija

wieka niepodobna nie pokochać z samego juz kolorytu melencholii, jaka przebija się wszędzie w poglądach jego na współczesne mu stosunki polityczne drogiej rzymskiej ojczyzny. Z pomiędzy lekarzy jeden tylko Aulus Cornelius Celsus, żyjący za panowania Tyberyjusza, gruntownie w Eilozofii, Retoryce i Agronomii wykształcony, odznaczył się dziełem medycznein, które obok niepospolitej wartości naukowej i sądu samoistnego, celuje ró wnież wielkiemi zaletami stylu. Dzieło to, pod tytułem: De re medica (ksiąg 8) traktuje Dyete-tykę, Patologiję i Chirurgiję. W naukach matematycznych zasługuje na zaszczytne wspomnienie Marek Witruwiusz Pollio, rodem a, Werony, budowniczy za czasów Cezara i Augusta. Jego dzieło: De architectuea (ksiąg 10) więcej jednakże ma zalet treści, niżeli formy, która prawie zupełnie jest w niem zaniedbaną; szkoda w każdym razie, że zaginęły dołączone do niego rysunki. Na polu Grammcityki, Archeologii i całej w ogóle erudycyi rzymskiej, celował przed innymi Marcus Terentius Varro (ur. 113 przed Chr.). Po czynnym udziale w wojnach domowych za wszystkich tryumwiratów, umarł roku 26 ze sławą najuczeńszego ze wszystkich Rzymian. Liczbę dzieł jego podawano na przeszło 490; był to w całem znaczeniu tego wyrazu wszystkowiedz. Do najznakomitszych i najbardziej wpływowych na rozwój naukowości utworów Warrona należą: Starożytności rzeczy ludzkich i boskich (ksiąg 41), po dziś dzień jeszcze uważane za główną podstawę Archeologii, Dyscypliny (ksiąg 9) i Obrazy, ważne pod względem historycznym i historyczno-literackim, 0 rolnictwie (ksiąg 3) i 0 języku łacińskim (ksiąg 9, z których cztery pierwsze zaginęły). Ostatnia szczególnie praca niesłychanie ważnym jest materyjałem do history mowy łacińskiej. Dzieje prawoznawstwa rzymskiego same przez się zapełniłyby ramy najobszerniejszego dzieła. Prawo rzymskie (ob.) stano -wiło jedne ze stron najwybitniejszych w narodowym Rzymian rozwoju; wpływ jego, pomimo zupełnych w ludzkości zmian religijnych, politycznych i społecznych, do dzisiejszej jeszcze chwili nie ustał. Począwszy od praw dwunastu tablic aż do Digestów i Nowclli, snuje się nieprzerwany szereg gruntowych prac prawodawczych i badan prawoznawczych, których wjnbrazicielami byli każdorazowo najcelniejsi mężowie swego czasu. W okresie republikanckim zasługuje tu na wzmiankę Servius Sulpicius Rufus, który pierwszy z jurys-prudencyi utworzył odrębną i zaokrągloną w sobie gałąź naukową. Za Augusta, kiedy Prawa Ju/ijuszowe nowy nadały rozkwit prawnej literaturze, słynęli Marcus Antisties Labeo i Cajus Atejus Capito, za późniejszych cesarzy Pomponius, autor Podręcznika (Enchiridion), Gajus, autor Nauki prawa prywatnego (Institutionum Commentarii, ksiąg 4), dalej Aemilius Papinianus, Domitius Ulpianus z Tyru, wyborny stylista, Julius Paulus i Herennius Mede-stinus. Prawnicy ci kwitli po większej części w epoce najstraszliwszego ucisku władzców, a świetny ich szereg zamyka się ustanowiona z rozkazu cesarza Justyniana kommissyją, na której czele stał Tribonianius, mającą zadanie ułożenia obfitych tych materyjałów prawodawczych i w ogóle prawniczych w jeden wiekopomny kodex, który dotąd wszystkie stosunki społeczności ludzkiej ożywczem swojem tchnieniem przenika.    F. H. L.

Rzymska mitologija. Naród rzymski z pomieszania z sobą trzech ludów powstały, przejął zapewne od każdego z nich wiarę w jego bogi i obrządki religijne; prawdopodobnie bowiem, każdy z tych ludów miał własną religije, a połączenie i zrównanie odrębnych tych żywiołów kultu, zwolna i stopniowo tylko nastąpu. mogło. Najdokładniejsze z n.ch posiadamy wiadomości o wierze Sabinów, u których na czele całej bóstw rzeszy stoi firmament (dium), słońce, ENCYKŁOPEDYJATOM TYTT    17