WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH064 I

lub mniejszemi odmianami odnalesc się da. Opisanie więc ludów musi się oprzeć na większej ilości znamion i cech i nie wolno mu gardzić ani mdnćm z nich, choćby nawet bardzo chwiej nem i wątpłiwem było.

Przy wyszukiwaniu na ciele ludzkiśm znamion, mogących posłużyć do odróżnienia jednego plemienia od drugiego, każdy zwróci mimowolnie swą. uwagę najprzód na głowę, owe siedlisko najwyższych naszych czynności. Bystrość i wytrwałość nowszych anatomów wypielęgnowała przeto młodą gałąź naukową, zajmującą się czaszką kostną. To co w mowie ludu trupią główką się nazywa jest to sztucznie zbudowana skorupa, mniejsza i ciaśniejsza u dziecięcia, większa i obszerniejsza u dorosłego. Rozrasta się więc do pewnego wieku i dochodzi do swej pełni dopiero w dojrzałym. Tam gdzie pojedyncze, kości tćj czaszki z sobą się stykają, łączą się one z sobą zwykle luźnie za pomocą szwów o zachodzących jedne za drugie zębach, tak że nie ma nieprzezwyciężonej przeszkody do dalszego owych kości rozrostu. Przedwcześne zlanie się kości i zniknięcie szwów⁷ musi przeto wstrzymać zupełny rozwój mózgu a gdy to u młodych osób nastąpi, to podobne głowy należą do nieudatnych utworów⁷. Że zaś nauka tylko zjawiska prawidłowa z sobą porównywać może, więc ztąd wynika, że przy wymierzaniu czaszek należy te wszystkie wyłączyć, na których szwy przedwcześnie zanikły, czyli inaczśj, zrosły się (obliterci-tio, synostosis). Jedna, z kości pokrywowych czaszki, kość czołowa, powstaje początkowo z dwóch połów⁷, prawej i lewej, które u mał-piątka zaraz po urodzeniu, u człowieka zaś w 2 r. życia dopiero zupełnie się zrastają. Są jednak ludzie, u których nigdy się nie zrastają, a że szew czołowy wtedy jaico przedłużenie szwu strzałkowego ze szwem wieńcowym pod kątem prostym się krzyżuje, więc w tak'm razie owe szwy tworzą ze sobą krzyż, a czaszki z niezrośniętym szwem czołowym nazywają się z tego powodu krzyżogłowe ^T). Przy wymierzaniu czaszek należy je również wyłączyć jako przedstawicieli osobnego gatunku, dających się tylko między sobą, lecz nie z innemi gatunkami człowieka porównać. Kiezarośnięcie szwu czołow^rego nie przeszkadza wcale prawidłowej czynności mózgu; owszem, ponieważ na jego rozrost ku przodowi w późniejszym wieku nawet pozw^rala,

y Kość czołowa łączy się na górnej powierzchni głowy za pomocą szwu z przedniemi brzegami obu kości ciemienionyeh czyli szczytowych, stanowiących boki czaszki i łączących się w górze z sobą także za pomocą szwu, strzałkowy, zwanego. Szew między kością czołową a ciemieniowemi zowie się dla tego wieńcowy, że w postaci wieńca głowę od jednej skroni do drugiej poprzeczuie otacza. P. T.

http://rcin.org.pl