300
Najniebezpieczniejsza treść koranu odnosi się do zaprzeczenia wolnój woli człowieka. Dola każdego człowieka jest już z góry wyznaczona i zapisana, tak że żywot jego ma się do tśj księgi jak widowisko czyli gra aktora do samego dramatu T). Potępienie jest według nieodwołalnego postanowienia boga nad temi zawieszone, których dosięga, gdyż, — mówi Koran,—gdyby Allah był chciał, toby wszyscy ludzie byli wiarę przyjęli, a bez jego woli żadna dusza wiary nie po-siędzie 2). Nauki o łasce wyboru trzymali się zawsze wyznawcy prawowierni koranu, a lubo wolniśj myślące sekty niezgodność przeznaczenia i sądu ostatecznego z boską sprawiedliwością i miłosierdziem jasno uznawały i łagodniejszy pogląd głosiły 3), to i tutaj, tak jak i gdzieindzićj, bezmyślny tłum trzymał się ściśle litery słowa. Przy takiej nauce nie mógł też w społeczeństwie muzułmańskim stan kapłański nigdy dojść do większój potęgi, gdyż nie miał nic do wiązania i nic do rozwiązania. Prócz tego na czele wiernych stali zawsze ka-lify i ich następcy.
Prócz koranu ma powagę i moc obowiązującą sunna czyli podanie i prawo zwyczajowe, o ile się objawieniu nie sprzeciwia, zawierające ustawy prawne w rzeczach cy^ .lnych i karnych, oraz przepisy co do ubioru i żywności. Równocześnie ma moc obowiązującą i opowieść czyli Hadyth, t. j. podanie wyrzeczeń proroka, jeżeli pochodzenie ich od Mahometa zostanie wiarogodnie przez świadków stwierdzone 4).
W Persyi nie uznawano tych źródeł prawa; ztąd powstało rozdwojenie pomiędzy wyznawcami na zwolenników Sunny czyli Sun-nitów i odszczepieńców czyli Szyitów.
Wkrótce po swojćm ustanowieniu zalazł Islam Egypt i północną Afrykę, przekroczył w 8 wieku cieśninę Gibraltarską i przetrwał aż do upadku Grenady w r. 1492 w zachodniej Europm. W tem samem stuleciu, w którćm z Hiszpanii napowrót do Afryki został wparty, wcisnął się zwycięzko do południowej Europy na wschodnim jój półwyspie i zdobył sobie w r. 1453 panowanie nad obiema cieśninami morza, dzielącemi naszą część świata od małej Azyi.
1) Spreager. Mohammed, T. II, str. 307.
2) Koran, Sura X. Wahl, str. 168, porow. Sura LXXVI, 30, i Krem er, Ideen des Islams, str. 9.
3) Kr e mer 1. c. str. 280.
4) Sprenger, Mohammed, T. III, str. LXXVIi.