WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH077 I

strzelonego naboju, lub też powłoką poczwarki, z której skrzydlate żyjątko uleciało. Z tćm poglądem łączy się to przekonanie, że wszystkie kształty czaszki mają tylko wartość artystyczną i jak na teraz nie wyjaśniają nam wcale, jaki stopień władz umysłowych kryje czaszka wązko-lub szerokogłowa. Sztuczne przekształcenie pokrywy czaszki przez ściskanie główki dziecięcia, jakie niegdyś w starożytności było w użyciu i obecnie jeszcze przez mnogie ludy Ameryki, a nawet w północnej Francyi przez nieoględne matki bywa używane ’), mogło nie być całkiem nieszkodliwym, nie zdołało jednak widocznie zdrowym czynnościom sztucznie zmienionych narzędzi myślenia przeszkodzić.

Co do najszlachetniejszego z naszych organów t. j. mózgu, mianowicie jego ciężaru, to tenże chwieje się pomiędzy 2, 3 aż do 4 funtami, gdy tymczasem u słonia on waży 8—10 f., u wieloryba 4—5 f., u narwala, do 18 st. długiego, jeszcze 2 f. 30 łut, a u 7 st. mającego delfina 2% f., „Któżby się jednak ośmielił,—zauważył pewien znakomity francuzki fizyjolog,—wielkością mózgu mierzyć istotę i siłę umysłową człowieka a choćby nawet i zwierzęcia¹ “ Któżby się odważył, moglibyśmy dodać, z wagi sądzić, czy zegar wieżowy lub chronometr kieszonkowy dokładniejszym jest miernikiem czasu? a jednak oba są to dzieła sztuki naszych rąk. Ciężkość mózgu człowieka w stosunku do wagi jego ciała, nie zajmuje również pierwszego miejsca w stworzeniu, gdyż lubo mózg wieloryba tylko ^l/33o o > słonia Ysoo ■> P^sa '4so? człowieka ^l/₃₇— \/_S5 wagi ciała stanowi, to jednak przewyższają nas w tej mierze ptaki śpiewające, u których waga mózgu ^l/₂₇, sikorka, u którój y₁₂, wróbel u którego ^ł/₂₇ i małpy amerykańskie, u których ’/os —'/13 całej wag. ciała wynosi ²).

Jeżeli zatćm wysokiej godności człowieka w stworzeniu ma być odpowiednią również i wysoka godność jego mózgu, to musimy różnic tej godności szukać w innych stosunkach a nie w wadze. Mózg wielki człowieka, który wyłącznie jako siedlisko i narzędzie władz umysłowych uważany być winien, składa się z wewnętrznego, białego, cieniu-chnemi i wątłemi włókienkami przeplecionego miąższu, uważanego za przewodnika i zbiorowisko czynności nerwowych, oraz z zewnętrznej szarawej kory, w którój się ziarnka, twory krągłe i komórki uwydatniają i która, jeżeli nie za źródło, to przynajmniej za siedlisko czyn-

⁽) Zob. Ausland 1866 str. 1095 wyobrażenia sztucznych wykrzywień czaszki. ²) Theod. Bischoff w Naturwissenschaftliclie Wortrage Miinchener Gelehrten. Munchea 1858, str. 319.

http://rcin.org.pl