WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH305 I

289

czennika nie otwiera się wcale, jak byśmy tego oczekiwali, widok na świat nowy przeobrażenia i zachwytu, lecz przeciwnie, Job wraca do zdrowia, zostaje na nowo trzodami i potomstwem obdarzony i umiera syt życia (plemu- dierurri). Wprawdzie stary testament wspomina niekiedy o przybytku zmarłych, który w tłomaczeniu Lutra piekłem jest nazwany, lecz ten przybytek nie może być uważany za miejsce moralnej pokuty, tylko tak jak Job sobie go wyobrażał, jako przestrzeń bez światła, wiekuistą napełniona grozą. O tern Sheol, zgadzają-cem się co do znaczenie z tem co Grecy nazywali Hades, nie wspomina nawet Stary testament nigdzie w ustawodawczych swoich orzeczeniach ^]). Dopiero późniój wychyla się inny pogląd, nierównie wyższy. Wypowiedzianćm zostaje bowiem to pocieszające słowo, że człowiek jest myślą bożą, istniał zatćm już od początku. Ponieważ tę zasadę spotykamy zwykle w księgach podrzędniejszych, więc rzeczą jest ważną, że się i w Jeremiaszu (I. 4) znajduje. A chociaż-] yśmy jednego z piękniejszych rozdziałów (cap. 2) w księgach mądrości ²), potępiającego oczekiwanie Niryany jako naukę bezbożną, uważając go za podrobiony, uznać nie chieli, to jednak myśl o przed-wiecznem istnieniu człowieka przed urodzeniem swojóm w myśli Boga znajdujemy już w psalmie 138 (139), który Ewald Zerubbabelow przypisuje³). W przypowieściach ⁴) wyrażonym jest tenże sam pogląd z podniosłością poetycką i w szczytnych obrazach, przedstawiających jakby przeczucie obecnych kosmogonicznych poglądów. Bóg,— mówi się tam, — posiadał mię od samego początku; byłem przygotowany od wieków, przed wszelkićm stworzeniem; nim powstała ziemia, zagłębiły się przepaście, nim wody wytrysły, góry się wzniosły, nim pagórki powstały, i a byłem już zrodzony. Jeszcze wtedy nie było ani stałego lądu, ani strumieni, ani ziemia nie spoczywała na swoich zawiasach. Gdy niebo sklepił i głębiom nadawał prawidłowe łuki gdy eter na wysokościach wieszał, wodzie w studni prąd nadawał, morzu granice a rzekom nakazywał nie przekraczać swych brzegów, to ja byłem już przy nim i igrałem w jego oczach.

^v) Ewald, Israeliti. Gesch. Gdtting. 18, 15, T. II, str. 112. Jak E B. Ty lor (Anf. d. Cultur. T. II, str. 81) słusznie robi uwagę, tłómaezą LXX Sheol rzeczywiście Hadesem a Ulfilas Halją, kióry to ostatni wyraz ma dawne znaczenie krainy cieniów vte wnętrzu ziemi.

²)    Według Ewald’a ma ono być rzeczywiście z II wieku pr. Cnr. (1. c. T. II, str. 436).

³)    1. c. T. IV, str. 163

•*) Prorerb, T. VIII, str. 22 i 23.

Etaologfia.    19

http;V/rcin. org.pl