WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH537 I

płaskowzgórzach aż do Chili, mieszkały ludy, mówiące językami pokrewnemi, t. j. w Peru i Quito pokolenia Qui eh u a, a w koło jeziora Titikaka pokolenie C o 11 a, obecnie lepiej pod nazwą A. y m a r ó w znane, błędnie mu nadaną *). Dawniej uważano tych ostatnich za najdawniejszy lud kulturowy; ich język miał być językiem dworskim cesarzy peruwiańskich ²r a świątynie słońca nad jeziorem Titikaka miały najstarożytniejsze budowle pokoleń kulturowych południowej Ameryki przedstawiać. Obecnie należy jednak pierwotnej siedziby szukać w samym Kuzko. Karo’wie, mieszkańcy krainy Quito, mówiący również narzeczem języka Quichua, mieli się posunąć w górę wzdłuż rzeki Esmeralda i owem płasko wzgórzem owładnąć ³). Oni to wylewali sztucznie rozmaite przedmioty ze złota ⁴), wyrabiali rozmaite narzędzia z bronzu, a porę zwrotu słońca spostrzegali podobnie jak i Peruwianie na słupach kamiennych, widzianych z wielkiej odległości ⁵). Od tych ludów Quichua, różnią się zu-pełn .e ludy Yunka, zamieszkujący międzyrzecza nadbrzeżne na zachodnim stoku Andów, i dzielący się na liczne niezawisłe państewka. Pozostawiły one niezliczone i obszerne budowle stosunkowo wysokiej artystycznej wartości i nawodniali swoi kraj z mistrzowską znajomością ⁶). Nie ma wątpliwości, że Peruwiańczycy tyleż od nich się nauczyli, ile im z własnych wiadomości udzielić zdołali ⁷).

Rzeka M aule stanowiła za czasów cesarzy granicę pomiędzy Peruwią i Chili. sa południe mieszkali Araukanie wraz z powinowa-temi im Patagończykami. W tegoczesnym Chili nazywały się te ludy Pehuentszowie, czyli zachodni, od Yaldiwii aż do kraju ognikowego ^s) Huilitszy czyli południowcy, w Patagonii Tehuełtszy, a w pampach pomiędzy Rio negro i La Plata Pehueltszowie czyli wschodni.

^Ł) Ciernents Markharu w Journ. o.f tlie R G. S^eiety, 1871 T. XLI str. 330

²)    Zbite jak najzasadniej przez Markham’a l.e str. 312.

³)    V ela s co. Histoire du royaume de Quito. Paris 1840. T. I. s. 46 i 184,

⁴)    Benzoni, Monde nnovo. Venetia 156r, lib. III, cap. I, sti 168.

⁵)    Joseph de Acosta. Historia natural y mora! de las Indias, lib. YI* cap. 3. Madrid 1792. T. IT, str. 96.

⁶)    Markham 1. c. str. 321.

⁷,- Spisy dawnych monarchów iLd.ii Yunka i rys ich dziojo'w podaje Miguel C a v e 11 o Bal b o a (Histoire de Peron, ort. Ternaux Comp.tn-. Paris 1840 s. 86). ⁸) O kraju ognikowym zob. pou-yż-ej ,str. 147.

http://rcin.org.pl