WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH447 I

zmierza jedynie do celów ograniczonych, samolubnych. Każdy, stojący po za obrębem państwa uważany bywa przez Chińczyka za osobę nie mającą żadnych praw. względem który wszelkiego oszustwa, wszelkiego rodzaju krzywdy bezkarnie dopuścić się wolno, gdy tymczasem względem współobywatela prawo i obyczaj wymaga uprzejmości i rzetelności. W skutek patryarchalnych podstaw państwa, wiek i doświadczenie doznają szczególnego poważania i czci, a większego znaczenia jeszcze nauka. Ani pochodzenie ani bogactwo nie używają tam wielkiego znaczenia i nie są w stanie zapewnić ich posiadaczowi jakąkolwiek przewagę, tylko "wiedza i nauka prowadzą do godności, odznaczeń wszelkich i zapewniają ich posiadaczowi godność osobistego szlachectwa. Ponieważ arystokracyja chińska, stan uczonych, zasila się członkami ze wszystkich warstw społeczeństwa, a ci prmwadzą zwykle życie proste, bez zbytku, więc upada wszelk powód do większego przepychu. To też i nagromadzenie bogactwa, nie dającego w społeczeństwie znaczenia, przestaje być celem chciwości i zapobiegliwości. a przez to rozdziela się mienie wśród społeczeństwa daleko równiej i zamożność pojedynczych rodzin w ogóle jest wdększa. Z drugiej strony brak uprzywilejowanej, na rodzie i posiadaniu opierającej się kasty, sprzyja nadzwyczajnie rozwojowi rozmaitych zdolności. Te wszystkie okoliczności przyczyniły się nie mało do utrwmlenia budowy państwowej Chin i zachowały ją w całości wśród burz, które nią miotały

Obywatele Chin rozpadają się na cztery klasy, L j. 1) uczonych, 2) rolników, 3) rękodzielników i 4j kupcowa Po za obrębem społecznego układu stoją sługi, kąty, nierządnice, aktorowie, i włóczęgi wszelkiego rodzaju, t. j. osoby bez stałego osiedlenia. Stan pierwszy przedstawia szlachtę chińską, której godność jest czysto osobistą, z której wyłącznie dobierani bywają urzędnicy, i do którćj wejść każdy obywatel ma prawo. O tern, czy są tego stanowiska godni, rozstrzygają egzamina, których bywa nie mała liczba, zawisła od miejsc, będących przedmiotem wspótubiegania.

Z chorób najliczniejsze bywają wysypki skórne, będące nieza-przeczenie następstwem nadzwyczajnej nieczystości i zbyt częstego używania wieprzowiny. Choroby żołądka, kiszek i systematu nerwowego mają tam za to o wiele być rzadsze aniżek' u nas, co umiarkowaniu wyjedzeniu i powszechnemu użyciu herbaty najpewniej przypisać należy, Medycyna stoi na bardzo nizkim stopniu, jest jeszcze za nadto astro!ogicznemi poglądami zanieczyszczona a lekarze oddają się praktyce bez wszelkiego naukowego przysposobienia. Jeżeli śmierć

http://rcin.org.pl