WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH285 I

269

ostatnie pociągają tedy jako następstwo konieczne nowy byt za sobą ').

Pogląd na świat buddhystyczny, tak jak go Sakjamuni sam, a może nawet tylko jego uczniowie uczyli, ma wszelkie pozory umysłowej choroby. Życie samo przedstawia się jako ciężar największy, a uwolnienie się od jego odnowienia, przebicie skorupy jaja, wydarcie się z więzów wiekuistego odradzania, stanowiło najwyższy stopień wybawienia. Cała zasada buddyzmu zawierała się w czterech zasadniczych prawdach: że nędza nasza jest wynikiem bytu, że ta nędza powstaje przez nasze nieprzerwane przywiązanie do świata zmysłowego, że oswobodzenie się od tego przywiązania do bytu wybawia, i nauoniec. że jest droga do podobnego wybawienia. Ta droga do wyżyn Buddy wymaga zaparcia się i zatopienia nieprzerwanego w samym sobie Nirwana, oto stan ostatni i najwyższy, na który pobożny wznieść się może, tylko o to się zawsze sprzeczano, czy nirwana może być nazwana stanem. Do nirwany doszedł Buddka sam tylko stopniowo. Najprzód doznał on uczucia zadowolenie z powodu uwolnienia się od grzechu, następnie zniszczył on w sobie to zadowolenie dążeniem do najwyższego celu, później zagasło w nim i to pragnienie aż do zupełnego zobojętnienia, z którśm się jednak pewne uczuńe błogości jeszcze łączyło. Lecz i ta błogość powinna była ustąpić, radość, męka, pamięć rozpłynąć się w nieskończoność, przestrzeni czyli w nicości; lecz w tej nicości pozostawała mu mszczę świadomość jej, nakoniec i ta zamarła w dziedzinie zupełnego spokoju, nie zmąconego ani tern nic, ani czymkolwiek bądź, nie będącem nic. Nirwana tedy. czyli najwyższy cel buddyzmu, względem znaczenia której rozmaite sekty jeszcze do żadnej nie doszły zgody, znaczyła pierwotnie i dosrownie zagaśnięcie, zupełne zniszczenie, wykluczające wszelkie odrodzenie. Północni buddyści czyli nowowiercy posunęli się zatem tak daleko, iż w samćm myśleniu upatrzyli rdzeń niewiadomości, w powstaniu pojęcia zaciemnienie ducha a uwolnienie od niewiadomości znaleźli w tem, aby się wstrzymać od wszelkiego myślenia ²).

Nauka moralna Buddhy była wielce czysta i wzniosła i zgodna w wielu miejscach z chrześciańską. Na czele jej stoi zakaz zabijania czegokolwiek, co żyje. W Indyjaeh zaprowadziła ona do zniesienia kary śmierci, a przynajmniej w ów czas, gdy buddyzm miał rząd świe-

^L) Koppen 1. c. T. I str. 800,

³) F r. S p i e g e 1. Ueber Wasiljews Forschungen. Ausland 1860, str. 1012.

http://rcin.org.pl