WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH078 I

ności umysłowych uchodzi. Czym bogatsza tedy powierzchnia w za-woje, czym głębsze jej rowki, tym więcćj powierzchni zyskuje kora czyli szara iścizna (substancyja). Wiemy również, iż mmśj lub więcej rozprzestrzeniona chorobliwa zmiana tej warstwy niszczy wyższe umysłowe czynności, mianowicie zdrowe myślenie. Można więc było przyjść łatwo na tę myśl, że w bogactwie zawojów większem leżeć musi rękojmia wyższej godności mózgu, zwłaszcza, iż najroztropniejsze ze zwierząt, t. j. słoń, przedstawia mózg o głębokich brózdach i najrozmaitszych zawojach oku uradowanego widza. Najwcześniejszy zawiązek brózd,—mówi A. Ecker,—zdaje się w ogóle być najwięcej symetrycznym; dopiero występujące boczne brózdy niszczą tę syme-tryczność, tak że większa symmetria brózd i zawojów tym więcej na zawady w ukształtowaniu wskazuje, iż mózg idiotów to znamię przedstawia ¹). Z drugiej zaś strony przypomina R. Wagner, że mózg psa jest w porównani i z powikłanym układem brózd i zawojow mózgu u mało bystrości zdradzającej owcy bardzo ubogim i że mózgi wielkich matematyków niemieckich jak Gauss i Dirichlet, co do głębokości i różnokształtności brózd, mianowicie części czołowej, do najwyżej wyposażonych wprawdzie należały, jakie widział, że i u nich jednak żadnych osobliwszych zakrętów nie było ²).

Jeżeli więc Huxley do czaszki zdrowej na umyśle kobiety 55,₃k. c. wody, do najobszerniejszej zaś czaszki goryla tylko 3dV₂ k. c. wlać zdołał ³), to byśmy powinni już z tego jasno się przekonać, czy mózgi człowieka i małpy tak dalece ściśle ze sobą się zgadzają, aby wolno było zawartość obu z sobą porównywać. Na nieszczęście dochodzenia, dotyczące mózgu u płodu małpy, są jeszcze zbyt małoli-czne ⁴). Th. v. Bischoff wyraził jednak to swoje przekonanie, że

') Archiv. f. Anthropologie. T III, str. 221.

²) W a g n e r. Windungen der Hemisphaeren, str. 6, 7 i 24.

³) On oblicza gr. 252,₅ mózgu na 1 k. c. wody. Stellung des Menschen in der $atur, str. 87. Karol Vogt (Arch. f. Anthrop. T. II, str. 186) podaje dokładniejsze oznaczenie średniej wielkości wewnętrznej przestrzeni czaszki u małp wyższych:

	Samce	Samice
	kub.	centymetry.
u Orangutana i Pongo	448	378
— Szympansa i Tscbego	417	370
— Goryla .	500	423.

⁴) AJ. Pansch miał sposobność opisać płodowy mózg u małpy Cebus apeli a i dwóch noworodków małpich. (Ueber die typische Anordnung der PurcheŁ u. Windungen, Arch. f. Anthr. T. V, str. 239).

http://rcin.org.pl