637
li się, jak metalowe naczynia pobielać i posrebrzać3). Od szlachty kelfcyckiej nauczyli się polowania z psami gończemi w czystćm polu, a niemieccy (i polscy również p. t.) przodkowie polowania z sokołem2). Dawni mieszkańcy Brytanii użyli pierwsi w rolnictwie mineralnego nawozu, t. j. marglu i żęli zboże, według ciemnego cokolwiek opisu Pliniusza, za pomocą maszyn i siły konia 3). Natomiast najodważniejsi żeglarze świata, Normannowie, obznajomili się z użyciem żaglów dopiero po czasach Tacyta 4)
Do naszych najważniejszych środków przysmakowych odurzają-, cych przyzwyczaiły nas obce ludy dopiero od trzech do czterech wieków; do herbaty Chińczycy, a do kawy pobożni Arabowie. Czekuladę pili po raz pierwszy hiszpańscy zdobywcy z dworskiej kuchni mexi-kańskiego cesarza Mokteuzoma czyli Montezuma 5), a gdy w r. 1462 hiszpańscy wysłańcy z wnętrza wyspy Kuba powrócili, opowiedzieli odkrywcy nowego świata, że dobroduszni Indyanie tej wyspy zwinięte liście ziela, które tabacos nazwali, w gębę kładą i zapaliwszy je z przeciwnego końca, dym w siebie wciągają i przez usta wypuszczają-Jeżeli na Antiilach Europejczycy cygara widzieli w użyciu, to u czer-wonoskórych północnej Ameryki dostrzegli, że tytoń palono z fajeczki, a w Peruwii starożytnej 6) jako też i w innych miejscach południowśj Ameryki, że go wciągano w nos sproszkowany.
Spanie w siatce lub plecionce w górze zawieszonśj czyli hamaku jest wynalazkiem Nowego świata, a wyraz niemiecki Haengematte tylko wytłomaczeniem i naśladowaniem brzmienia słowa hamaka z języka pierwotnych mieszkańców Haiti, które francuzki język w wyrazie hamac wiernie przechował. Użycie sztucznych owadów przy łowieniu ryb na wędkę i wybór ich według gatunku ryb, pory toku i pogody podpatrzyli Anglicy u Indyjan nad rzekami Guayany a nieokrzesane dzieci przyrody w Brazylii nauczyły Portugalczyków przyrządzenia tapioki 7). Najprościejsze i równocześnie najbardziój ma-
*) Mommsen. Pomische Geschichte. T. III, str. 217.
2) Hehn, Culturpflanzen, str. 270.
3) Plin. H. N. lib. XVII, 4. lib. XVIII, 72.
4) Germania, cap. 44. Sujones Tacyta są to mieszkańcy wysp Schonen.
5) Prescott. Conąuest of Mexico. T. I, str. 135 i 155.
6) Prescott, Conąuest of Peru.
T) zob. powyż. str. 505.