scandjvutmp6501

94

ząca nad niemi świecka i religijna władza. Dia ludów zaś nie znających wymienionych ostateczności w charakterze, najdogodniejszym jest rząd umiarkowany, cierpliwy. Lecz ponieważ obyczaje i charaktery ludzi zmieniają się z wiekiem i towarzyskim stanem, przeto i rządy, dla utrzymania się, takimże jak duch publiczny podlegają zmiauom, odpowiednio im bywają różne: ta równowaga koniecznie następować musi.

W takićm także państwie zachodzi pewny stosunek w działaniu ludu i jego instytucyj. W narodach demokratycznych okazuje się zawsze dążność do ścieśnienia i rozwiązania rządu; przeciwnie w samowładnych państwach, kieruuek działalności poczyna się od rządu. Rząd mięszauy i umiarkowany, postępując średnią drogą, utrzymuje pewną równowagę. Kraje zimne, będąc płonne, wychowując ludzi czerstwych, silnych, śmiałych, czynnych, dążą do repu-blikanizinu, a nawet do bezrządu.

Gorące okolice, będąc pospolicie żyzne, mając ludzi bojaźliwych, leniwych, sprzyjają ustaleniu się rządów samowładnych. Kraje pośrednie wydają także umiarkowanego charakteru ludzi i miernego ducha ustawy i rządy. Wreszcie im dalćj posuwamy się ku południowi, tern samotniejsze napotykamy rządy, o czćrn przekonać się można porównywając je jedne z drugiemi (1).

Jak człowiek zbliża się bezustannie ku starości tak polityczne instytucyje dążą zawsze przez swą naturę do zjednoczenia władzy; a lubo duch ludów w przeciwnym postępuje kierunku, z czasem jednak rząd bierze nad nim górę, on bowiem wspóinem jest ogniskiem wszystkich interesów: ustawicznem działaniem przyciąga do siebie wszystkie namiętności ludzi.

Skutek ten jest nieuchronny, ponieważ wypadkiem towarzystwa ludzkiego jest dobro wszystkich jego członków, te więc powoli się zbogacają i coraz liczniejszemi związkami łączą się ze stanem spółeczeńskim. A wreszcie przywyknienie do wygód i do

Cl) Murzyni, choć w gorący m żyjący klimacie, jednakże mają rządy arystokratyczne, albowiem naturalna nieudolność ich umysłów zdaje się zatrzymywać ich w stanie ciągłeg₀ dzieciństwa. Nawet państwo na wyspie St. Domingo, zdając się postępować w udoskonaleniu towarzyskiem, od czasu ustania tam francuzkiego panowania, nie może w tym względzie służyć za wyjątek, gdyż w tamtejszej ludności jest wielu ludzi kolorowych, czyli pochodzących z pomieszania aie krwi białych, a zatem zdolniejszych od krwi murzyńskiej do udoskonalenia się.