0292

270 Czystka: pojawia się Beria, 1938-1939

zapewne, że człowiek wychowany w kaukaskiej tradycji walk feudalnych, zemst rodowych i skrytobójstw świetnie się nadaje na to stanowisko, wyraził zgodę. Beria był urodzonym czekistą, jedynym pierwszym sekretarzem, który osobiście torturował swoje ofiary. Nienawidziło go wielu starych bolszewików i członków rodzin skupionych wokół przywódcy. Stalin czuł, że mając u swego boku tego służalczego i mściwego intryganta, zdoła zniszczyć nawet własne skażone najbliższe otoczenie.

Jeżów prawdopodobnie próbował aresztować Berię, ale było już za późno. Stalin widział się z Berią na posiedzeniu Rady Najwyższej 10 sierpnia. Beria przyjechał do Moskwy.⁷

Od 1931 roku przebył długą drogę. Trzydziestosześcioletni obecnie, skomplikowany i utalentowany Beria odznaczał się wybitną inteligencją. Dowcipny, sypał jadowitymi żartami, złośliwymi anegdotami i ciętymi komentarzami. Potrafił być sadystycznym oprawcą, a jednocześnie kochającym mężem i czułym ojcem. Ale był też erotomanem, którego władza przemieniła w seksualnego drapieżnika. Ten uzdolniony zarządca to jedyny radziecki przywódca, „którego można by sobie wyobrazić jako prezesa General Motors”, jak stwierdził później jego syn. Potrafił kierować wielkimi przedsiębiorstwami, łącząc prymitywne groźby - „zetrę was na proch” - z drobiazgową precyzją. „Wszystko, co podlegało Berii, musiało funkcjonować [...] jak w zegarku”, natomiast „nie znosił pustosłowia i mglistych sformułowań”.¹ Był „dobrym organizatorem, pracowitym i zdolnym”, jak powiedział Stalin Kaganowiczowi już w 1932 roku, obdarzonym „żelaznymi nerwami” i odpornością niezbędną do przetrwania na dworze Stalina. Był „bardzo sprytnym człowiekiem”, przyznał Mołotow, „nieludzko energicznym - mógł pracować przez tydzień bez snu”.⁸

Beria miał „szczególną umiejętność wzbudzania zarówno strachu, jak i entuzjazmu”. „Wielbiony” przez własnych podwładnych, choć często bywał szorstki i brutalny, krzyczał: „Aresztuję was i pozwolę wam zgnić w obozach [...] obrócicie się w obozowy proch”. Młodzi ludzie tacy jak Alosza Mircchuława, którego Beria postawił na czele gruzińskiej organizacji partyjnej, do tej pory wysławiają Berię za jego „ludzkie podejście, siłę, skuteczność i patriotyzm”.² Mimo to Beria lubił się chwalić swoimi metodami śledczymi: „Dajcie mi go na jedną noc, a przyzna się, że jest królem Anglii”.

1

Zwykle podpisywał dokumenty drobnym, czytelnym pismem charakterystycznym turkusowym atramentem, łatwym do odróżnienia od niebieskich lub czerwonych ołówków Stalina.

2

Autor pragnie podziękować Aloszy Mircchuławie, przewodniczącemu gruzińskiego Komsomołu, a później pierwszemu sekretarzowi gruzińskiej organizacji partyjnej, za wywiad, którego udzielił w 2002 roku w Tbilisi.