0529

498 Niebezpieczna gra o sukcesję, 1945-1949

zacząć” - powiedział Stalin, stawiając na czele programu atomowego Mo-łotowa. Ale pod jego kierownictwem prace posuwały się naprzód bardzo opieszale. Wreszcie, we wrześniu 1944 roku, najwybitniejszy radziecki fizyk jądrowy, profesor Igor Kurczatow, napisał do Stalina, by poskarżyć się na Mołotowa i poprosić o zastąpienie go Berią. Stalin miał niewielkie pojęcie o znaczeniu rozszczepienia jądra i ogromnych środkach, jakie są do tego potrzebne. On i Beria nie ufali własnym naukowcom i szpiegom. Mimo to zdawali sobie sprawę z konieczności zdobycia uranu, a podczas konferencji dwukrotnie naradzali się, jak mają zareagować, gdyby Amerykanie ujawnili fakt posiadania broni nuklearnej.¹ Zgodzili się, iż Stalin powinien „udawać, że nic nie rozumie”, jeśli pojawi się ten temat. Dotychczas jednak Truman nie wspomniał o tym ani słowem. Rozmawiali o przystąpieniu Związku Radzieckiego do wojny z Japonią. Truman poprosił Stalina, aby został na lunch, lecz Stalin odmówił.

-    Mógłby pan, gdyby pan chciał - powiedział Truman.

Stalin został, wyraźnie rozczarowany sklepikarzem z Missouri, który nie dorównywał Rooseveltowi: „Nie można ich ze sobą porównać - powiedział później. -Truman nie jest ani wykształcony, ani sprytny”. (Truman był mimo to oczarowany: „Lubię Stalina!” - oznajmił, ale, co znamienne, Stalin przypominał prezydentowi jego nauczyciela z Kansas City, Toma Pendergasta).

Stalin, coraz bardziej wyczulony na punkcie stroju, przebrał się w biały mundur generalissimusa z jedną złotą gwiazdą Bohatera Związku Radzieckiego i przyszedł ostatni na posiedzenie w pałacu Cecilienhof, wybudowanym w 1917 roku dla ostatniego następcy tronu, szydząc z kajzerowskiej architektury:

-    Hmm. Nic specjalnego - powiedział Gromyce. - Skromnie. Rosyjscy carowie budowali dla siebie solidniejsze rezydencje.

Podczas obrad Stalin siedział pomiędzy Mołotowem a jego tłumaczem Pawłowem, obok których zajęli miejsca Wyszyński i Gromyko. Przyniesiono szampana, by wznieść toast za spotkanie Wielkiej Trójki. Churchill, ćmiąc cygaro, podszedł do Stalina, który też palił churchillowskie cygaro. Gdyby ktoś sfotografował generalissimusa z cygarem, „wywołałoby to ogromną sensację”, rozpromienił się Churchill, „wszyscy by mówili, że to mój wpływ”. W rzeczywistości wpływy brytyjskie zostały znacznie osłabione

1

Beria zdobył pewną ilość uranu podczas operacji w ruinach Berlina: on i Malenkow donieśli Stalinowi, że znaleźli 250 kilogramów metalicznego uranu, 3 tony tlenku uranu i 20 litrów ciężkiej wody w Instytucie Fizyki im. Cesarza Wilhelma, schwytali kilku niemieckich fizyków i wywieźli wszystkie te skarby do ZSRR. Roj Miedwiediew napisał, że Beria powiedział Stalinowi o amerykańskiej próbie dopiero 20 lub 21 lipca, nie znamy dokładnej daty.