0587

556 Niebezpieczna gra o sukcesję, 1945-1949

specjalny personel NKWD [...] nauczyciela dla dzieci... Przyznał wdowie po Szczerbakowie 2000 rubli miesięcznie, jego synom po 1000 rubli miesięcznie aż do ukończenia studiów, jego matce 700 rubli miesięcznie, siostrze 300 rubli. Wdowa otrzymała również jednorazowo 200 000 rubli, a matka 50 000 rubli - niewyobrażalnie wielkie sumy dla przeciętnego robotnika.* Tak wyglądał nowy imperialny porządek Stalina.³

* * *

„Następca tronu” Wasilij ustanowił własne standardy korupcji, rozwiązłości i zepsucia. Nawet gdy oficerowie skarżyli się na niego Stalinowi, używali specjalnej formuły, by określić wyjątkową pozycję Wasilija: „Jest blisko narodu radzieckiego, ponieważ jest waszym synem”. Ale pod maską arogancji Wasilij był najbardziej przerażonym spośród dworzan: Stalin szydził, że „przeszedłby przez ogień”, gdyby mu kazał. Wasilij bał się zwłaszcza przyszłości:

- Mam tylko dwa wyjścia-powiedział Artiomowi. - Pistolet albo picie! Jeśli zrobię użytek z pistoletu, narażę ojca na mnóstwo kłopotów. Ale kiedy umrze, Chruszczów, Beria i Bułganin rozerwą mnie na strzępy. Czy wiesz, co to znaczy żyć z toporem nad głową?

Bezceremonialnie porzucił swoją żonę Galinę, zabierając syna Saszę, by zamieszkał z nim w domu nad rzeką Moskwą. Galina tak bardzo tęskniła za Saszą, że niania potajemnie spotykała się z nią, aby mogła się z synkiem pobawić. Ale Galina była zbyt przerażona, by domagać się od Wasilija mieszkania lub pieniędzy na utrzymanie. Potem Wasilij ożenił się z córką marszałka Timoszenki, Jekatieriną, „piękną Ukrainką”. Jego mieszkanie nie było wystarczająco okazałe dla latorośli generalissimusa i marszałka, zażądał więc eleganckiej wilii generała Własika przy ulicy Gogolewskiej. Przyleciał z Niemiec samolotem wyładowanym „łupami”: „złotymi ozdobami, diamentami, szmaragdami, dziesiątkami dywanów, mnóstwem damskiej bielizny, wielką liczbą męskich garniturów, płaszczy, futer, kożuchów”, a jego dom „pękał od złota, niemieckich dywanów i kryształów”. Było tego tak dużo, że jego żona stopniowo wyprzedawała rzeczy i zbierała pieniądze. Kiedy i to małżeństwo się rozpadło, poślubił znaną pływaczkę, posągową Kapitolinę Wasiliewą, z którą był najszczęśliwszy. Swietłana uważała, że

* Chociaż Stalin odnosił się cynicznie do oddawania czci zmarłym palatynom, rozkazał wznieść pomnik i przemianować obwód, ulicę i fabrykę na cześć Szczerbakowa. Oryginalny projekt przewidywał też nadanie jego imienia miastu, lecz Stalin przekreślił to i dopisał: Nadajcie jego imię zakładom odzieżowym. 9 grudnia 1947 roku Politbiuro ustaliło wysokość rocznej pensji premiera i przewodniczącego Rady Najwyższej na 10 000 rubli, wicepremierów i sekretarzy KC na 8000 rubli. Koperty z pensjami Stalina leżały nietknięte w jego biurku w Kuncewie.