23

EU U? ^)^łf\ J\ D D S? ^    & Limit wydruku: O

- iLiorary Keaaer

Strona 23/228

£1 © © © &

VkJe*A,H**wWf-**e-rw»* lUlił4.*a^MMVmi«Ut

U. Slujb> pifc/y* w Pcisce wdibtt rtfcon ustrcj^o polc>vai><h w drugiej połowie XVI wieku

Nadzorowanie to dotyczyło przede wszystkim instytucji policyjnych w miastach królewskich. Początkowo zakres jego działania był nad wyraz skromny. Zgodnie z ustawą sejmową z 1775 roku ograniczał się do kontroli działalności Komisji Marszałków Obojga Na lodów. Przejęła ona dotychczasowe uprawnienia jurysdykcji marszałkowskiej w zakresie dbałości o porządek i spokój publiczny w miejscu pobytu króla, przeważnie w stolicy. Przyjęte rozwiązanie stanowiło ograniczoną próbę powściągnięcia nadużyć władzy ze strony marszałków, ale tylko na obszarze stolicy.

Sprawy zarządu terenową administracją królewską, która w zasadzie obejmowała wówczas jedynie miasta królewskie, znalazły się w gestii Departamentu Policji dopiero rok później, tj. w 1776 roku. Było to zgodne z ówczesnym rozumieniem pojęcia „policja", które określało nie tylko sprawy ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego, ale również całą miejscową administrację gospodarczo-społeczną. Zajmowano się więc naprawą dróg i mostów', finansami miast oraz warunkami zdrowotnymi mieszkańców. W ustawie z 1776 roku opisano te zadania w następujący sposób:

„...będzie miał moc egzaminowania rachunków wszystkich miast królewskich, podług praw danych i obracania dochodów na rozrządzenie Policji najpożyteczniejsze. .. Będzie mógł zawierać^- kontrakty z kompaniami Co do miasta Warszawy tylko do zamysłów potrzebnych w materii Policji za zdaniem Rady ói ple no bez wyciągania nowych podatków i nic przeszkadzając handlom w kraju przez obywa-tełów prowadzonym"'.

'l ak szerokie pojmowanie spraw policyjnych, czy też administracji spraw wewnętrznych utrzymywało się jeszcze na początku XX wieku.

Kierownictwo Departamentu spoczywało w rękach prezesa w randze ministra. Departament Policji nie miał szczęścia do osób sprawujących tę funkcję. Przeważnie byli to politycy przeciętni, choć kilku zapisało się w dziejach bardziej wyraziście od reszty. Na uwagę, na przykład, zasługuje Kazimierz Raczyński - ostatni prezes Departamentu Policji. Ocena jego działalności nie była jednoznaczna. 7. jednej strony dał się poznać jako zdolny i przedsiębiorczy administrator. Udało mu się sprawnie zarządzać Departamentem i zapewniać posłuszeństwo podległych sobie konsyliarz.y. To on ostatecznie doprowadził do podporządkowania Departamentowi miast królewskich i rozpoczął reformę administracji w tych miastach. Pełnił też wiele godności publicznych, m.in. marszałka konfederacji wielkopolskiej (w 1764 roku), pisarza wielkiego koronnego (w 1768 roku), marszałka wielkiego koronnego, członka sądu sejmowego, przewodniczącego Komisji Dobrego Porządku w Poznaniu. Z drugiej strony był jednocześnie przez wiełe lat agentem ambasady carskiej, lako przeciwnik

¹ Cyt. za: A. Czaja, Między Ironem, buławę i dworem peimburskim. Z dzie)ó»• Reutj Nuudajęerf 1786--1789, Warszawa

09:19

F* Ite!ix iLibrary Reader